Dramatis Personae

Medea

nutrix

Creo

Iason

nuntius

chorus Corinthiorum

personae mutae:

Medeae et Iasonis filii

Creontis comites

Furiae

umbra Absyrti Medeae fratris

armiferi

Scaena Corinthi

Actus Primus

[Ara pro Mediae et Iasonis domo, Medea orans.]

Medea:

di coniugales tuque genialis tori,

Lucina, custos quaeque domituram freta

Tiphyn novam frenare docuisti ratem,

et tu, profundi saeve dominator maris,

5

clarumque Titan dividens orbi diem,

tacitisque praebens conscium sacris iubar

Hecate triformis, quosque iuravit mihi

deos Iason, quosque Medeae magis

fas est precari: noctis aeternae chaos,

10

aversa superis regna manesque impios

dominumque regni tristis et dominam fide

meliore raptam, voce non fausta precor.

nunc, nunc adeste sceleris ultrices deae,

crinem solutis squalidae serpentibus,

15

atram cruentis manibus amplexae facem,

adeste, thalamis horridae quondam meis

quales stetistis: coniugi letum novae

letumque socero et regiae stirpi date.

mihi peius aliquid, quod precer sponso manet:

20

vivat. per urbes erret ignotas egens

exul pavens invisus incerti laris,

iam notus hospes limen alienum expetat,

me coniugem optet quoque non aliud queam

peius precari, liberos similes patri

25

similesque matri - parta iam, parta ultio est:

peperi. querelas verbaque in cassum sero?

non ibo in hostes? manibus excutiam faces

caeloque lucem - spectat hoc nostri sator

Sol generis, et spectatur, et curru insidens

30

per solita puri spatia decurrit poli?

non redit in ortus et remetitur diem?

da, da per auras curribus patriis vehi,

committe habenas, genitor, et flagrantibus

ignifera loris tribue moderari iuga:

35

gemino Corinthos litori opponens moras

cremata flammis maria committat duo.

hoc restat unum, pronubam thalamo feram

ut ipsa pinum postque sacrificas preces

caedam dicatis victimas altaribus.

40

per viscera ipsa quaere supplicio viam,

si vivis, anime, si quid antiqui tibi

remanet vigoris; pelle femineos metus

et inhospitalem Caucasum mente indue.

quodcumque vidit Pontus aut Phasis nefas,

45

videbit Isthmos. effera ignota horrida,

tremenda caelo pariter ac terris mala

mens intus agitat: vulnera et caedem et vagum

funus per artus - levia memoravi nimis:

haec virgo feci; gravior exurgat dolor:

50

maiora iam me scelera post partus decent.

accingere ira teque in exitium para

furore toto. paria narrentur tua

repudia thalamis: quo virum linques modo?

hoc quo secuta es. rumpe iam segnes moras:

55

quae scelere parta est, scelere linquenda est domus.

[abit.]

Chorus Primus

[Chorus Corinthiorum in orchestra choream dans]

Chorus:

ad regum thalamos numine prospero

qui caelum superi quique regunt fretum

adsint cum populis rite faventibus.

primum sceptriferis colla Tonantibus

60

taurus celsa ferat tergore candido;

Lucinam nivei femina corporis

intemptata iugo placet, et asperi

Martis sanguineas quae cohibet manus,

quae dat belligeris foedera gentibus

65

et cornu retinet divite copiam,

donetur tenera mitior hostia.

et tu, qui facibus legitimis ades,

noctem discutiens auspice dextera

huc incede gradu marcidus ebrio,

70

praecingens roseo tempora vinculo.

et tu quae, gemini praevia temporis,

tarde, stella, redis semper amantibus:

te matres, avide te cupiunt nurus

quamprimum radios spargere lucidos.

75

vincit virgineus decor

longe Cecropias nurus,

et quas Taygeti iugis

exercet iuvenum modo

muris quod caret oppidum,

80

et quas Aonius latex

Alpheosque sacer lavat.

si forma velit aspici,

cedent Aesonio duci

proles fulminis improbi

85

aptat qui iuga tigribus,

nec non, qui tripodas movet,

frater virginis asperae,

cedet Castore cum suo

Pollux caestibus aptior.

90

sic, sic, caelicolae, precor,

vincat femina coniuges,

vir longe superet viros.

haec cum femineo constitit in choro,

unius facies praenitet omnibus.

95

sic cum sole perit sidereus decor,

et densi latitant Pleiadum greges,

cum Phoebe solidum lumine non suo

orbem circuitis cornibus alligat.

ostro sic niveus puniceo color

100

perfusus rubuit, sic nitidum iubar

pastor luce nova roscidus aspicit.

ereptus thalamis Phasidis horridi,

effrenae solitus pectora coniugis

invita trepidus prendere dextera,

105

felix Aeoliam corripe virginem

nunc primum soceris, sponse, volentibus.

concesso, iuvenes, ludite iurgio,

hinc illinc, iuvenes, mittite carmina:

rara est in dominos iusta licentia.

110

candida thyrsigeri proles generosa Lyaei,

multifidam iam tempus erat succendere pinum:

excute sollemnem digitis marcentibus ignem.

festa dicax fundat convicia fescenninus,

solvat turba iocos - tacitis eat illa tenebris,

115

si qua peregrino nubit furtiva marito.

---

Actus Secundus

Scaena I.

[Medea, nutrix pro domo.]

Medea:

occidimus: aures pepulit hymenaeus meas.

vix ipsa tantum, vix adhuc credo malum.

hoc facere Iason potuit, erepto patre

patria atque regno sedibus solam exteris

120

deserere durus? merita contempsit mea

qui scelere flammas viderat vinci et mare?

adeone credit omne consumptum nefas?

incerta vaecors mente non vaesana feror

partes in omnes; unde me ulcisci queam?

125

utinam esset illi frater! est coniunx: in hanc

ferrum exigatur. hoc meis satis est malis?

si quod Pelasgae, si quod urbes barbarae

novere facinus quod tuae ignorent manus,

nunc est parandum. scelera te hortentur tua

130

et cuncta redeant: inclitum regni decus

raptum et nefandae virginis parvus comes

divisus ense, funus ingestum patri

sparsumque ponto corpus et Peliae senis

decocta aeno membra: funestum impie

135

quam saepe fudi sanguinemet nullum scelus

irata feci: saevit infelix amor.

quid tamen Iason potuit, alieni arbitri

iurisque factus? debuit ferro obvium

offerre pectus - melius, a melius, dolor

140

furiose, loquere. si potest, vivat meus,

ut fuit, Iason; si minus, vivat tamen

memorque nostri muneri parcat meo.

culpa est Creontis tota, qui sceptro impotens

coniugia solvit quique genetricem abstrahit

145

natis et arto pignore astrictam fidem

dirimit: petatur, solus hic poenas luat,

quas debet. alto cinere cumulabo domum;

videbit atrum verticem flammis agi

Malea longas navibus flectens moras.

Nutrix:

150

sile, obsecro, questusque secreto abditos

manda dolori. gravia quisquis vulnera

patiente et aequo mutus animo pertulit,

referre potuit: ira quae tegitur nocet;

professa perdunt odia vindictae locum.

Medea:

155

levis est dolor qui capere consilium potest

et clepere sese: magna non latitant mala.

libet ire contra.

Nutrix:

siste furialem impetum,

alumna: vix te tacita defendit quies.

Medea:

Fortuna fortes metuit, ignavos premit.

Nutrix:

160

tunc est probanda, si locum virtus habet.

Medea:

numquam potest non esse virtuti locus.

Nutrix:

spes nulla rebus monstrat adflictis viam.

Medea:

qui nil potest sperare, desperet nihil.

Nutrix:

abiere Colchi, coniugis nulla est fides

165

nihilque superest opibus e tantis tibi.

Medea:

Medea superest, hic mare et terras vides

ferrumque et ignes et deos et fulmina.

Nutrix:

rex est timendus.

Medea:

rex meus fuerat pater.

Nutrix:

non metuis arma?

Medea:

sint licet terra edita.

Nutrix:

170

moriere.

Medea:

cupio.

Nutrix:

profuge.

Medea:

paenituit fugae.

Nutrix:

Medea -

Medea:

fiam.

Nutrix:

mater es.

Medea:

cui sim vides.

Nutrix:

profugere dubitas?

Medea:

fugiam, at ulciscar prius.

Nutrix:

vindex sequetur.

Medea:

forsan inveniam moras.

Nutrix:

compesce verba, parce iam, demens, minis

175

animosque minue: tempori aptari decet.

Medea:

Fortuna opes auferre, non animum potest.

sed cuius ictu regius cardo strepit?

ipse est Pelasgo tumidus imperio Creo.

Scaena II.

[Creo cum comitibus, Medea, Nutrix]

Creo:

180

Medea, Colchi noxium Aeetae genus,

nondum meis exportat e regnis pedem?

molitur aliquid: nota fraus, nota est manus.

cui parcet illa quemve securum sinet?

abolere propere pessimam ferro luem

equidem parabam: precibus evicit gener.

185

concessa vita est, liberet fines metu

abeatque tuta. fert gradum contra ferox

minaxque nostros propius affatus petit.

arcete, famuli, tactu et accessu procul,

iubete sileat. regium imperium pati

190

aliquando discat. vade veloci via

monstrumque saevum horribile iamdudum avehe.

Medea:

quod crimen aut quae culpa multatur fuga?

Creo:

quae causa pellat, innocens mulier rogat.

Medea:

si iudicas, cognosce, si regnas, iube.

Creo:

195

aequum atque iniquum regis imperium feras.

Medea:

iniqua numquam regna perpetuo manent.

Creo:

i, querere Colchis.

Medea:

redeo: qui avexit, ferat.

Creo:

vox constituto sera decreto venit.

Medea:

qui statuit aliquid parte inaudita altera,

200

aequum licet statuerit, haud aequus fuit.

Creo:

auditus a te Pelia supplicium tulit?

sed fare, causae detur egregiae locus.

Medea:

difficile quam sit animum ab ira flectere

iam concitatum quamque regale hoc putet

205

sceptris superbas quisquis admovit manus,

qua coepit ire, regia didici mea.

quamvis enim sim clade miseranda obruta,

expulsa supplex sola deserta, undique

afflicta, quondam nobili fulsi patre

210

avoque clarum Sole deduxi genus.

quodcumque placidis flexibus Phasis rigat

Pontusque quidquid Scythicus a tergo videt.

palustribus qua maria dulcescunt aquis,

armata peltis quidquid exterret cohors

215

inclusa ripis vidua Thermodontiis,

hoc omne noster genitor imperio regit.

generosa, felix, decore regali potens

fulsi: petebant tunc meos thalamos proci,

qui nunc petuntur. rapida fortuna ac levis

220

praecepsque regno eripuit, exilio dedit.

confide regnis, cum levis magnas opes

huc ferat et illuc casus - hoc reges habent

magnificum et ingens, nulla quod rapiat dies:

prodesse miseris, supplices fido lare

225

protegere. solum hoc Colchico regno extuli,

decus illud ingens Graeciae et florem inclitum,

praesidia Achivae gentis et prolem deum

servasse memet. munus est Orpheus meum,

qui saxa cantu mulcet et silvas trahit,

230

geminique munus Castor et Pollux meum est

satique Borea quique trans Pontum quoque

summota Lynceus lumine immisso videt,

omnesque Minyae: nam ducum taceo ducem,

pro quo nihil debetur: hunc nulli imputo;

235

vobis revexi ceteros, unum mihi.

incesse nunc et cuncta flagitia ingere.

fatebor: obici crimen hoc solum potest,

Argo reversa. virgini placeat pudor

paterque placeat: tota cum ducibus ruet

240

Pelasga tellus, hic tuus primum gener

tauri ferocis ore flammanti occidet.

Fortuna causam quae volet nostram premat,

non paenitet servasse tot regum decus.

quodcumque culpa praemium ex omni tuli,

245

hoc est penes te. si placet, damna ream;

sed redde crimen. sum nocens, fateor, Creo;

talem sciebas esse, cum genua attigi

fidemque supplex praesidis dextra peti;

iterum miseriis angulum et sedem rogo

250

latebrasque viles: urbe si pelli placet,

detur remotus aliquis in regnis locus.

Creo:

non esse me qui sceptra violentus geram

nec qui superbo miserias calcem pede,

testatus equidem videor haud clare parum

255

generum exulem legendo et adflictum et gravi

terrore pavidum, quippe quem poenae expetit

letoque Acastus regna Thessalica optinens.

senio trementem debili atque aevo gravem

patrem peremptum queritur et caesi senis

260

discissa membra, cum dolo captae tuo

piae sorores impium auderent nefas.

potest Iason, si tuam causam amoves,

suam tueri: nullus innocuum cruor

contaminavit, afuit ferro manus

265

proculque vestro purus a coetu stetit.

tu, tu malorum machinatrix facinorum,

feminae cui nequitia, ad audendum omnia

robur virile est, nulla famae memoria,

egredere, purga regna, letales simul

270

tecum aufer herbas, libera cives metu,

alia sedens tellure sollicita deos.

Medea:

profugere cogis? redde fugienti ratem

vel redde comitem - fugere cur solam iubes?

non sola veni. bella si metuis pati,

275

utrumque regno pelle. cur sontes duos

distinguis? illi Pelia, non nobis iacet;

fugam, rapinas adice, desertum patrem

lacerumque fratrem, quidquid etiam nunc novas

docet maritus coniuges, non est meum:

280

totiens nocens sum facta, sed numquam mihi.

Creo:

iam exisse decuit. quid seris fando moras?

Medea:

supplex recedens illud extremum precor,

ne culpa natos matris insontes trahat.

Creo:

vade: hos paterno ut genitor excipiam sinu.

Medea:

285

per ego auspicatos regii thalami toros,

per spes futuras perque regnorum status,

Fortuna varia dubia quos agitat vice,

precor, brevem largire fugienti moram,

dum extrema natis mater infigo oscula,

290

fortasse moriens.

Creo:

fraudibus tempus petis.

Medea:

quae fraus timeri tempore exiguo potest?

Creo:

nullum ad nocendum tempus angustum est malis.

Medea:

parumne miserae temporis lacrimis negas?

Creo:

etsi repugnat precibus infixus timor,

295

unus parando dabitur exilio dies.

Medea:

nimis est, recidas aliquid ex isto licet:

et ipsa propero.

Creo:

capite supplicium lues,

clarum priusquam Phoebus attollat diem

nisi cedis Isthmo. sacra me thalami vocant,

300

vocat precari festus Hymenaeo dies.

[abeunt.]

Chorus secundus

[Chorus Corinthiorum in orchestra choream dans]

Chorus:

audax nimium qui freta primus

rate tam fragili perfida rupit

terrasque suas post terga videns

animam levibus credidit auris,

305

dubioque secans aequora cursu

potuit tenui fidere ligno

inter vitae mortisque vias

nimium gracili limite ducto.

nondum quisquam sidera norat,

310

stellisque, quibus pingitur aether

non erat usus, nondum pluvias

Hyadas poterat vitare ratis,

non Oleniae lumina caprae,

nec quae sequitur flectitque senex

315

Arcada tardus plaustra Bootes,

nondum Boreas, nondum Zephyrus

nomen habebant.

ausus Tiphys pandere vasto

carbasa ponto legesque novas

320

scribere ventis: nunc lina sinu

tendere toto, nunc prolato

pede transversos captare notos,

nunc antemnas medio tutas

ponere malo, nunc in summo

325

religare loco, cum iam totos

avidus nimium navita flatus

optat et alto rubicunda tremunt

sipara velo.

candida nostri saecula patres

330

videre procul fraude remota.

sua quisque piger litora tangens

patrioque senex factus in arvo,

parvo dives, nisi quas tulerat

natale solum non norat opes.

335

bene dissaepti foedera mundi

traxit in unum Thessala pinus

iussitque pati verbera pontum

partemque metus fieri nostri

mare sepositum.

340

dedit illa graves improba poenas

per tam longos ducta timores,

cum duo montes, claustra profundi,

hinc atque illinc subito impulsu

velut aetherio gemerent sonitu,

spargeret arces nubesque ipsas

345

mare deprensum.

palluit audax Tiphys et omnes

labente manu misit habenas,

Orpheus tacuit torpente lyra

ipsaque vocem perdidit Argo.

350

quid cum Siculi virgo Pelori,

rabidos utero succincta canes,

omnes pariter solvit hiatus?

quis non totos horruit artus

totiens uno latrante malo?

355

quid cum Ausonium dirae pestes

voce canora mare mulcerent,

cum Pieria resonans cithara

Thracius Orpheus solitam cantu

retinere rates paene coegit

360

Sirena sequi? quod fuit huius

pretium cursus? aurea pellis

maiusque mari Medea malum,

merces prima digna carina.

nunc iam cessit pontus et omnes

365

patitur leges: non Palladia

compacta manu regum referens

inclita remos quaeritur Argo -

quaelibet altum cumba pererrat;

terminus omnis motus et urbes

370

muros terra posuere nova,

nil qua fuerat sede reliquit

pervius orbis:

Indus gelidum potat Araxen,

Albin Persae Rhenumque bibunt -

375

venient annis saecula seris,

quibus Oceanus vincula rerum

laxet et ingens pateat tellus

Tethysque novos detegat orbes

nec sit terris ultima Thule.

---

Actus Tertius

Scaena I.

[Nutrix, Medea pro palatio.]

Nutrix:

380

alumna, celerem quo rapis tectis pedem?

resiste et iras comprime ac retine impetum.

incerta qualis entheos gressus tulit

cum iam recepto maenas insanit deo

Pindi nivalis vertice aut Nysae iugis,

385

talis recursat huc et huc motu effero,

furoris ore signa lymphati gerens.

flammata facies, spiritum ex alto citat,

proclamat, oculos uberi fletu rigat,

renidet: omnis specimen affectus capit.

390

haeret: minatur aestuat queritur gemit.

quo pondus animi verget? ubi ponet minas?

ubi se iste fluctus franget? exundat furor.

non facile secum versat aut medium scelus;

se vincet: irae novimus veteris notas.

395

magnum aliquid instat, efferum immane impium:

vultum Furoris cerno. di fallant metum!

Medea:

si quaeris odio, misera, quem statuas modum:

imitare amorem. regias egone ut faces

inulta patiar? segnis hic ibit dies,

400

tanto petitus ambitu, tanto datus?

dum terra caelum media libratum feret

nitidusque certas mundus evolvet vices

numerusque harenis derit et solem dies,

noctem sequentur astra, dum siccas polus

405

versabit Arctos, flumina in pontum cadent,

numquam meus cessabit in poenas furor

crescetque semper - quae ferarum immanitas,

quae Scylla, quae Charybdis Ausonium mare

Siculumque sorbens quaeve anhelantem premens

410

Titana tantis Aetna fervebit minis?

non rapidus amnis, non procellosum mare

Pontusve coro saevus aut vis ignium

adiuta flatu possit imitari impetum

irasque nostras: sternam et evertam omnia.

415

timuit Creontem ac bella Thessalici ducis?

amor timere neminem verus potest.

sed cesserit coactus et dederit manus:

adire certe et coniugem extremo alloqui

sermone potuit - hoc quoque extimuit ferox;

420

laxare certe tempus immitis fugae

genero licebat - liberis unus dies

datus est duobus. non queror tempus breve:

multum patebit. faciet hic faciet dies

quod nullus umquam taceat - invadam deos

425

et cuncta quatiam.

Nutrix:

recipe turbatum malis,

era, pectus, animum mitiga.

Medea:

sola est quies,

mecum ruina cuncta si video obruta:

mecum omnia abeant. trahere, cum pereas, libet.

Nutrix:

quam multa sint timenda, si perstas, vide:

430

nemo potentes aggredi tutus potest.

Scaena II.

[Iason, Medea nutrix]

Iason:

o dura fata semper et sortem asperam,

cum saevit et cum parcit ex aequo malam!

remedia quotiens invenit nobis deus

periculis peiora: si vellem fidem

435

praestare meritis coniugis, leto fuit

caput offerendum; si mori nollem, fide

misero carendum. non timor vicit fidem,

sed trepida pietas: quippe sequeretur necem

proles parentum. sancta si caelum incolis

440

Iustitia, numen invoco ac testor tuum:

nati patrem vicere. quin ipsam quoque,

etsi ferox est corde nec patiens iugi,

consulere natis malle quam thalamis reor.

constituit animus precibus iratam aggredi.

445

atque ecce, viso memet exiluit, furit,

fert odia prae se: totus in vultu est dolor.

Medea:

fugimus, Iason, fugimus - hoc non est novum,

mutare sedes; causa fugiendi nova est:

pro te solebam fugere. discedo, exeo,

450

penatibus profugere quam cogis tuis.

at quo remittis? Phasin et Colchos petam

patriumque regnum quaeque fraternus cruor

perfudit arva? quas peti terras iubes?

quae maria monstras? pontici fauces freti

455

per quas revexi nobilem regum manum

adulterum secuta per Symplegadas?

parvamne Iolcon, Thessala an Tempe petam?

quascumque aperui tibi vias, clausi mihi -

quo me remittis? exuli exilium imperas

460

nec das. eatur. regius iussit gener:

nihil recuso. dira supplicia ingere:

merui. cruentis paelicem poenis premat

regalis ira, vinculis oneret manus

clausamque saxo noctis aeternae obruat:

465

minora meritis patiar - ingratum caput,

revolvat animus igneos tauri halitus

interque saevos gentis indomitae metus

armifero in arvo flammeum Aeetae pecus,

hostisque subiti tela, cum iussu meo

470

terrigena miles mutua caede occidit;

adice expetita spolia Phrixei arietis

somnoque iussum lumina ignoto dare

insomne monstrum, traditum fratrem neci

et scelere in uno non semel factum scelus,

475

ausasque natas fraude deceptas mea

secare membra non revicturi senis:

478

per spes tuorum liberum et certum larem,

per victa monstra, per manus, pro te quibus

480

numquam peperci, perque praeteritos metus,

per caelum et undas, coniugi testes mei,

miserere, redde supplici felix vicem.

477

aliena quaerens regna, deserui mea:

483

ex opibus illis, quas procul raptas Scythae

usque a perustis Indiae populis agunt,

485

quas quia referta vix domus gaza capit,

ornamus auro nemora, nil exul tuli

nisi fratris artus: hos quoque impendi tibi;

tibi patria cessit, tibi pater, frater ,pudor -

hac dote nupsi. redde fugienti sua.

Iason:

490

perimere cum te vellet infestus Creo,

lacrimis meis evictus exilium dedit.

Medea:

poenam putabam: munus ut video est fuga.

Iason:

dum licet abire, profuge teque hinc eripe:

gravis ira regum est semper.

Medea:

hoc suades mihi,

495

praestas Creusae: paelicem invisam amoves.

Iason:

Medea amores obicit?

Medea:

et caedem et dolos.

Iason:

obicere tandem quod potes crimen mihi?

Medea:

quodcumque feci.

Iason:

restat hoc unum insuper,

tuis ut etiam sceleribus fiam nocens.

Medea:

500

tua illa, tua sunt illa: cui prodest scelus,

is fecit - omnes coniugem infamem arguant,

solus tuere, solus insontem voca:

tibi innocens sit quisquis est pro te nocens.

Iason:

ingrata vita est cuius acceptae pudet.

Medea:

505

retinenda non est cuius acceptae pudet.

Iason:

quin potius ira concitum pectus doma,

placare natis.

Medea:

abdico eiuro abnuo -

meis Creusa liberis fratres dabit?

Iason:

regina natis exulum, afflictis potens.

Medea:

510

non veniat umquam tam malus miseris dies,

qui prole foeda misceat prolem inclitam,

Phoebi nepotes Sisyphi nepotibus.

Iason:

quid, misera, meque teque in exitium trahis?

abscede, quaeso.

Medea:

supplicem audivit Creo.

Iason:

515

quid facere possim, loquere.

Medea:

pro me vel scelus.

Iason:

hinc rex et illinc -

Medea:

est et his maior metus:

Medea. nos +confligere+. certemus sine,

sit pretium Iason.

Iason:

cedo defessus malis.

et ipsa casus saepe iam expertos time.

Medea:

520

Fortuna semper omnis infra me stetit.

Iason:

Acastus instat.

Medea:

propior est hostis Creo:

utrumque profuge. non ut in socerum manus

armes nec ut te caede cognata inquines

Medea cogit: innocens mecum fuge.

Iason:

525

et quis resistet, gemina si bella ingruant,

Creo atque Acastus arma si iungant sua?

Medea:

his adice Colchos, adice et Aeeten ducem,

Scythas Pelasgis iunge: demersos dabo.

Iason:

alta extimesco sceptra.

Medea:

ne cupias vide.

Iason:

530

suspecta ne sint, longa colloquia amputa.

Medea:

nunc summe toto Iuppiter caelo tona,

intende dextram, vindices flammas para

omnemque ruptis nubibus mundum quate.

nec deligenti tela librentur manu

535

vel me vel istum: quisquis e nobis cadet

nocens peribit, non potest in nos tuum

errare fulmen.

Iason:

sana meditari incipe

et placida fare. si quod ex soceri domo

potest fugam levare solamen, pete.

Medea:

540

contemnere animus regias, ut scis, opes

potest soletque; liberos tantum fugae

habere comites liceat, in quorum sinu

lacrimas profundam. te novi nati manent.

Iason:

parere precibus cupere me fateor tuis;

545

pietas vetat: namque istud ut possim pati,

non ipse memet cogat et rex et socer.

haec causa vitae est, hoc perusti pectoris

curis levamen. spiritu citius queam

carere, membris, luce.

Medea:

sic natos amat?

550

bene est, tenetur, vulneri patuit locus.

suprema certe liceat abeuntem loqui

mandata, liceat ultimum amplexum dare:

gratum est. et illud voce iam extrema peto,

ne, si qua noster dubius effudit dolor,

555

maneant in animo verba: melioris tibi

memoria nostri sedeat; haec irae data

oblitterentur.

Iason:

omnia ex animo expuli

precorque et ipse, fervidam ut mentem regas

placideque tractes: miserias lenit quies.

[Iason abit.]

Scaena III.

[Medea, nutrix.]

Medea:

560

discessit. itane est? vadis oblitus mei

et tot meorum facinorum? excidimus tibi?

numquam excidemus. hoc age, omnis advoca

vires et artes. fructus est scelerum tibi

nullum scelus putare. vix fraudi est locus:

565

timemur. hac aggredere, qua nemo potest

quicquam timere. perge, nunc aude, incipe

quidquid potest Medea, quidquid non potest.

tu, fida nutrix, socia maeroris mei

variique casus, misera consilia adiuva.

570

est palla nobis, munus aetherium, domus

decusque regni, pignus Aeetae datum

a Sole generis, est et auro textili

monile fulgens quodque gemmarum nitor

distinguit aurum, quo solent cingi comae.

575

haec nostra nati dona nubenti ferant,

sed ante diris inlita ac tincta artibus.

vocetur Hecate. sacra letifica appara:

statuantur arae, flamma iam tectis sonet.

Chorus tertius

[Chorus Corinthiorum in orchestra choream dans]

Chorus:

nulla vis flammae tumidive venti

580

tanta, nec teli metuenda torti,

quanta cum coniunx viduata taedis

ardet et odit;

non ubi hibernos nebulosus imbres

Auster advexit properatque torrens

585

Hister et iunctos vetat esse pontes

ac vagus errat;

non ubi impellit Rhodanus profundum,

aut ubi in rivos nivibus solutis

sole iam forti medioque vere

590

tabuit Haemus.

caecus est ignis stimulatus ira

nec regi curat patiturve frenos

aut timet mortem: cupit ire in ipsos

obvius enses.

595

parcite, o divi, veniam precamur,

vivat ut tutus mare qui subegit.

sed furit vinci dominus profundi

regna secunda.

ausus aeternos agitare currus

600

immemor metae iuvenis paternae

quos polo sparsit furiosus ignes

ipse recepit.

constitit nulli via nota magno:

vade qua tutum populo priori,

605

rumpe nec sacro violente sancta

foedera mundi.

quisquis audacis tetigit carinae

nobiles remos nemorisque sacri

Pelion densa spoliavit umbra,

610

quisquis intravit scopulos vagantes

et tot emensus pelagi labores

barbara funem religavit ora

raptor externi rediturus auri,

exitu diro temerata ponti

615

iura piavit.

exigit poenas mare provocatum:

Tiphys in primis, domitor profundi,

liquit indocto regimen magistro;

litore externo, procul a paternis

620

occidens regnis tumuloque vili

tectus ignotas iacet inter umbras.

aulis amissi memor inde regis

portibus lentis retinet carinas

stare querentes.

625

ille vocali genitus Camena,

cuius ad chordas modulante plectro

restitit torrens, siluere venti,

cum suo cantu volucris relicto

adfuit tota comitante silva,

630

Thracios sparsus iacuit per agros,

at caput tristi fluitavit Hebro:

contigit notam Styga Tartarumque,

non rediturus.

stravit Alcides Aquilone natos,

635

patre Neptuno genitum necavit

sumere innumeras solitum figuras:

ipse post terrae pelagique pacem,

post feri Ditis patefacta regna

vivus ardenti recubans in Oeta

640

praebuit saevis sua membra flammis

tabe consumptus gemini cruoris,

munere nuptae.

stravit Ancaeum violentus ictu

saetiger; fratrem, Meleagre, matris

645

impius mactas morerisque dextra

matris iratae: meruere cuncti

morte quod crimen tener expiavit

Herculi magno puer inrepertus,

raptus, heu, tutas puer inter undas.

650

ite nunc, fortes, perarate pontum

fonte timendo.

Idmonem, quamvis bene fata nosset,

condidit serpens Libycis harenis;

omnibus verax, sibi falsus uni

655

concidit Mopsus caruitque Thebis.

ille si vere cecinit futura,

exul errabit Thetidis maritus;

igne fallaci nociturus Argis

659

Nauplius praeceps cadet in profundum;

661

fulmine et ponto moriens Oileus

660

[pro suo proles] patrioque pendet

660a

crimine poenas.

662

coniugis fatum redimens Pheraei

uxor impendes animam marito.

ipse qui praedam spoliumque iussit

665

aureum prima revehi carina

ustus accenso Pelias aeno

arsit angustas vagus inter undas.

iam satis, divi, mare vindicastis:

parcite iusso.

---

Actus Quartus

Scaena I.

[Nutrix pro palatio, chorus.]

Nutrix:

670

pavet animus, horret: magna pernicies adest.

immane quantum augescit et semet dolor

accendit ipse vimque praeteritam integrat.

vidi furentem saepe et aggressam deos,

caelum trahentem: maius his, maius parat

675

Medea monstrum. namque ut attonito gradu

evasit et penetrale funestum attigit,

totas opes effundit et quidquid diu

etiam ipsa timuit promit atque omnem explicat

turbam malorum, arcana secreta abdita,

680

et triste laeva +comparans+ sacrum manu

pestes vocat quascumque ferventis creat

harena Libyae quasque perpetua nive

Taurus coercet frigore Arctoo rigens,

et omne monstrum. tracta magicis cantibus

685

squamifera latebris turba desertis adest.

hic saeva serpens corpus immensum trahit

trifidamque linguam exertat et quaerit quibus

mortifera veniat: carmine audito stupet

tumidumque nodis corpus aggestis plicat

690

cogitque in orbes. Çparva suntÈ inquit Çmala

et vile telum est, ima quod tellus creat:

caelo petam venena. iam iam tempus est

aliquid movere fraude vulgari altius.

huc ille vasti more torrentis iacens

695

descendat anguis, cuius immensos duae,

maior minorque, sentiunt nodos ferae

(maior Pelasgis apta, Sidoniis minor),

pressasque tandem solvat Ophiuchus manus

virusque fundat; adsit ad cantus meos

700

lacessere ausus gemina Python numina,

et Hydra et omnis redeat Herculea manu

succisa serpens, caede se reparans sua.

tu quoque relictis pervigil Colchis ades,

sopite primum cantibus, serpens, meis.È

705

postquam evocavit omne serpentum genus,

congerit in unum frugis infaustae mala:

quaecumque generat invius saxis Eryx,

quae fert opertis hieme perpetua iugis

709

sparsus cruore Caucasus Promethei,

711

et quis sagittas divites Arabes linunt

710

pharetraque pugnax Medus aut Parthi leves,

712

aut quos sub axe frigido sucos legunt

lucis Suebae nobiles Hyrcaniis;

quodcumque tellus vere nidifico creat

715

aut rigida cum iam bruma decussit decus

nemorum et nivali cuncta constrinxit gelu,

quodcumque gramen flore mortifero viret,

dirusque tortis sucus in radicibus

causas nocendi gignit, attrectat manu.

720

Haemonius illas contulit pestes Athos,

has Pindus ingens, illa Pangaei iugis

teneram cruenta falce deposuit comam;

has aluit altum gurgitem Tigris premens,

Danuvius illas, has per arentes plagas

725

tepidis Hydaspes gemmifer currens aquis,

nomenque terris qui dedit Baetis suis

Hesperia pulsans maria languenti vado.

haec passa ferrum est, dum parat Phoebus diem,

illius alta nocte succisus frutex;

730

at huius ungue secta cantato seges.

mortifera carpit gramina ac serpentium

saniem exprimit miscetque et obscenas aves

maestique cor bubonis et raucae strigis

exsecta vivae viscera. haec scelerum artifex

735

discreta ponit: his rapax vis ignium,

his gelida pigri frigoris glacies inest.

addit venenis verba non illis minus

metuenda. sonuit ecce vesano gradu

canitque. mundus vocibus primis tremit.

Scaena II.

[Ara pro domo, Medea sacrificans, nutrix.]

Medea:

740

comprecor vulgus silentum vosque ferales deos

et Chaos caecum atque opacam Ditis umbrosi domum,

Tartari ripis +ligatos+ squalidae Mortis specus.

supplicis, animae, remissis currite ad thalamos novos:

rota resistat membra torquens, tangat Ixion humum,

745

Tantalus securus undas hauriat Pirenidas,

gravior uni poena sedeat coniugis socero mei:

lubricus per saxa retro Sisyphum solvat lapis.

vos quoque, urnis quas foratis inritus ludit labor,

Danaides, coite: vestras hic dies quaerit manus. -

750

nunc meis vocata sacris, noctium sidus, veni

pessimos induta vultus, fronte non una minax.

tibi more gentis vinculo solvens comam

secreta nudo nemora lustravi pede

et evocavi nubibus siccis aquas

755

egique ad imum maria, et Oceanus graves

interius undas aestibus victis dedit;

pariterque mundus lege confusa aetheris

et solem et astra vidit et vetitum mare

tetigistis, ursae. temporum flexi vices:

760

aestiva tellus horruit cantu meo,

coacta messem vidit hibernam Ceres;

violenta Phasis vertit in fontem vada

et Hister, in tot ora divisus, truces

compressit undas omnibus ripis piger.

765

sonuere fluctus, tumuit insanum mare

tacente vento; nemoris antiqui domus

amisit umbras vocis imperio meae.

die reducto; Phoebus in medio stetit,

Hyadesque nostris cantibus motae labant:

770

adesse sacris tempus est, Phoebe, tuis.

tibi haec cruenta serta texuntur manu,

novena quae serpens ligat,

tibi haec Typhoeus membra quae discors tulit,

qui regna concussit Iovis.

775

vectoris istic perfidi sanguis inest,

quem Nessus expirans dedit.

Oetaeus isto cinere defecit rogus,

qui virus Herculeum bibit.

piae sororis, impiae matris, facem

780

ultricis Althaeae vides.

reliquit istas invio plumas specu

Harpyia, dum Zeten fugit.

his adice pinnas sauciae Stymphalidos

Lernaea passae spicula.

785

sonuistis, arae, tripodas agnosco meos

favente commotos dea.

video Triviae currus agiles,

non quos pleno lucida vultu

pernox agitat, sed quos facie

790

lurida maesta, cum Thessalicis

vexata minis caelum freno

propiore legit. sic face tristem

pallida lucem funde per auras,

horrore novo terre populos

795

inque auxilium, Dictynna, tuum

pretiosa sonent aera Corinthi.

tibi sanguineo caespite sacrum

sollemne damus, tibi de medio

rapta sepulcro fax nocturnos

800

sustulit ignes, tibi mota caput

flexa voces cervice dedi,

tibi funereo de more iacens

passos cingit vitta capillos,

tibi iactatur tristis Stygia

805

ramus ab unda, tibi nudato

pectore maenas sacro feriam

bracchia cultro. manet noster

sanguis ad aras: assuesce, manus,

stringere ferrum carosque pati

810

posse cruores - sacrum laticem

percussa dedi.

quodsi nimium saepe vocari

quereris votis, ignosce, precor:

causa vocandi, Persei, tuos

815

saepius arcus una atque eadem est semper, Iason.

tu nunc vestes tinge Creusae,

quas cum primum sumpserit, imas

urat serpens flamma medullas.

820

ignis fulvo clusus in auro

latet obscurus, quem mihi caeli

qui furta luit viscere feto

dedit et docuit condere vires

arte, Prometheus; dedit et tenui

825

sulphure tectos Mulciber ignes,

et vivacis fulgura flammae

de cognato Phaethonte tuli.

habeo mediae dona Chimaerae,

habeo flammas usto tauri

830

gutture raptas, quas permixto

felle Medusae tacitum iussi

servare malum.

adde venenis stimulos, Hecate,

donisque meis semina flammae

835

condita serva: fallant visus

tactusque ferant, meet in pectus

venasque calor, stillent artus

ossaque fument vincatque suas

flagrante coma nova nupta faces.

840

vota tenentur: ter latratus

audax Hecate dedit et sacros

edidit ignes face luctifera.

[ad nutricem:]

peracta vis est omnis: huc natos voca,

pretiosa per quos dona nubenti feram.

[nutrix abit.]

Scaena III.

[Medea, nutrix, filii Medeae.]

Medea:

845

ite, ite, nati, matris infaustae genus,

placate vobis munere et multa prece

dominam ac novercam. vadite et celeres domum

referte gressus, ultimo amplexu ut fruar.

[nutrix et filii abeunt.]

Chorus quartus

[Chorus Corinthiorum Medeam observans.]

Chorus:

quonam cruenta maenas

850

praeceps amore saevo

rapitur? quod impotenti

facinus parat furore?

vultus citatus ira

riget et caput feroci

855

quatiens superba motu

regi minatur ultro.

quis credat exulem?

flagrant genae rubentes,

pallor fugat ruborem.

860

nullum vagante forma

servat diu colorem.

huc fert pedes et illuc,

ut tigris orba natis

cursu furente lustrat

865

Gangeticum nemus.

frenare nescit iras

Medea, non amores;

nunc ira amorque causam

iunxere: quid sequetur?

870

quando efferet Pelasgis

nefanda Colchis arvis

gressum metuque solvet

regnum simulque reges?

nunc, Phoebe, mitte currus

875

nullo morante loro,

nox condat alma lucem,

mergat diem timendum

dux noctis Hesperus.

---

Actus Quintus

Scaena I.

[Nuntius, Chorus, Medea.]

Nuntius:

periere cuncta, concidit regni status;

880

nata atque genitor cinere permixto iacent.

Chorus:

qua fraude capti?

Nuntius:

qua solent reges capi:

donis.

Chorus:

in illis esse quis potuit dolus?

Nuntius:

et ipse miror vixque iam facto malo

potuisse fieri credo.

Chorus:

quis cladis modus?

Nuntius:

885a

vidus per omnem regiae partem furit

ut iussus ignis: iam domus tota occidit,

urbi timetur.

Chorus:

unda flammas opprimat.

Nuntius:

et hoc in ista clade mirandum accidit:

alit unda flammas, quoque prohibetur magis,

890

magis ardet ignis: ipsa praesidia occupat.

[Nuntius abit.]

Scaena II.

[Nutrix, Medea, filii.]

Nutrix:

effer citatum sede Pelopea gradum,

Medea, praeceps quaslibet terras pete.

[Nutrix abit.]

Medea:

egone ut recedam? si profugissem prius,

ad hoc redirem. nuptias specto novas.

895

quid, anime, cessas? sequere felicem impetum.

pars ultionis ista, qua gaudes, quota est?

amas adhuc, furiose, si satis est tibi

caelebs Iason. quaere poenarum genus

haut usitatum iamque sic temet para:

900

fas omne cedat, abeat expulsus pudor;

vindicta levis est quam ferunt purae manus.

incumbe in iras teque languentem excita

penitusque veteres pectore ex imo impetus

violentus hauri. quidquid admissum est adhuc,

905

pietas vocetur. hoc age et faxis sciant

quam levia fuerint quamque vulgaris notae

quae commodavi scelera. prolusit dolor

per ista noster: quid manus poterant rudes

audere magnum? quid puellaris furor?

910

Medea nunc sum; crevit ingenium malis.

iuvat, iuvat rapuisse fraternum caput,

artus iuvat secuisse et arcano patrem

spoliasse sacro, iuvat in exitium senis

armasse natas. quaere materiam, dolor:

915

ad omne facinus non rudem dextram afferes.

quo te igitur, ira, mittis, aut quae perfido

intendis hosti tela? nescio quid ferox

decrevit animus intus et nondum sibi

audet fateri. stulta properavi nimis:

920

ex paelice utinam liberos hostis meus

aliquos haberet - quidquid ex illo tuum est,

Creusa peperit. placuit hoc poenae genus,

meritoque placuit: ultimum, agnosco, scelus

animo parandum est - liberi quondam mei,

925

vos pro paternis sceleribus poenas date.

cor pepulit horror, membra torpescunt gelu

pectusque tremuit. ira discessit loco

materque tota coniuge expulsa redit.

egone ut meorum liberum ac prolis meae

930

fundam cruorem? melius, a, demens furor!

incognitum istud facinus ac dirum nefas

a me quoque absit; quod scelus miseri luent?

scelus est Iason genitor et maius scelus

Medea mater - occidant, non sunt mei;

935

pereant, mei sunt. crimine et culpa carent,

sunt innocentes: fateor, et frater fuit.

quid, anime, titubas? ora quid lacrimae rigant

variamque nunc huc ira, nunc illuc amor

diducit? anceps aestus incertam rapit;

940

ut saeva rapidi bella cum venti gerunt,

utrimque fluctus maria discordes agunt

dubiumque fervet pelagus, haut aliter meum

cor fluctuatur: ira pietatem fugat

iramque pietas - cede pietati, dolor.

945

huc, cara proles, unicum afflictae domus

solamen, huc vos ferte et infusos mihi

coniungite artus. habeat incolumes pater,

dum et mater habeat - urguet exilium ac fuga:

iam iam meo rapientur avulsi e sinu,

950

flentes, gementes osculis - pereant patri,

periere matri. rursus increscit dolor

et fervet odium, repetit invitam manum

antiqua Erinys - ira, qua ducis, sequor.

utinam superbae turba Tantalidos meo

955

exisset utero bisque septenos parens

natos tulissem! sterilis in poenas fui -

fratri patrique quod sat est, peperi duos.

[Furiae et umbra Absyrti Medeae fratris cum fascibus.]

quonam ista tendit turba Furiarum impotens?

quem quaerit aut quo flammeos ictus parat,

960

aut cui cruentas agmen infernum faces

intentat? ingens anguis excusso sonat

tortus flagello. quem trabe infesta petit

Megaera? - cuius umbra dispersis venit

incerta membris? frater est, poenas petit -

965

dabimus, sed omnes. fige luminibus faces,

lania, perure, pectus en Furiis patet.

discedere a me, frater, ultrices deas

manesque ad imos ire securas iube:

mihi me relinque et utere hac, frater, manu

970

quae strinxit ensem - victima manes tuos

placamus ista. quid repens affert sonus?

parantur arma meque in exitium petunt.

excelsa nostrae tecta conscendam domus

caede incohata. perge tu mecum comes.

975

tuum quoque ipsa corpus hinc mecum aveham.

nunc hoc age, anime: non in occulto tibi est

perdenda virtus; approba populo manum.

[Medea abit.]

Scaena III.

[Iason, armiferi.]

Iason:

quicumque regum cladibus fidus doles,

concurre, ut ipsam sceleris auctorem horridi

980

capiamus. huc, huc, fortis armiferi cohors,

conferte tela, vertite ex imo domum.

[Medea cum filiis super tectum domi, Iason, armiferi]

Medea:

iam iam recepi sceptra germanum patrem,

spoliumque Colchi pecudis auratae tenent;

rediere regna, rapta virginitas redit.

985

o placida tandem numina, o festum diem,

o nuptialem! vade, perfectum est scelus;

vindicta nondum: perage, dum faciunt manus.

quid nunc moraris, anime? quid dubitas potens?

iam cecidit ira? paenitet facti, pudet.

990

quid, misera, feci? misera? paeniteat licet,

feci - voluptas magna me invitam subit,

et ecce crescit. derat hoc unum mihi,

spectator iste. nil adhuc facti reor:

quidquid sine isto fecimus sceleris perit.

Iason:

995

en ipsa tecti parte praecipiti imminet.

huc rapiat ignes aliquis, ut flammis cadat

suis perusta.

Medea:

congere extremum tuis

natis, Iason, funus ac tumulum strue:

coniunx socerque iusta iam functis habent,

1000

a me sepulti; natus hic fatum tulit,

hic te vidente dabitur exitio pari.

Iason:

per numen omne perque communes fugas

torosque, quos non nostra violavit fides,

iam parce nato. si quod est crimen, meum est:

1005

me dedo morti; noxium macta caput.

Medea:

hac qua recusas, qua doles, ferrum exigam.

i nunc, superbe, virginum thalamos pete,

relinque matres.

Iason:

unus est poenae satis.

Medea:

si posset una caede satiari haec manus,

1010

nullam petisset. ut duos perimam, tamen

nimium est dolori numerus angustus meo.

in matre si quod pignus etiamnunc latet,

scrutabor ense viscera et ferro extraham.

Iason:

iam perage coeptum facinus, haut ultra precor,

1015

moramque saltem supplicis dona meis.

Medea:

perfruere lento scelere, ne propera, dolor:

meus dies est; tempore accepto utimur.

Iason:

infesta, memet perime.

Medea:

misereri iubes.

bene est, peractum est. plura non habui, dolor,

1020

quae tibi litarem. lumina huc tumida alleva,

ingrate Iason. coniugem agnoscis tuam?

sic fugere soleo. patuit in caelum via:

squamosa gemini colla serpentes iugo

summissa praebent. recipe iam natos, parens;

1025

ego inter auras aliti curru vehar.

Iason:

per alta vade spatia sublime aethere,

testare nullos esse, qua veheris, deos.