CTh.5.1.0. De legitimis heredibus.

CTh.5.1.1 [=brev.5.1.1]

Imp. constantinus a. ad bassum pf. p. matri ius liberorum non habenti, interveniente licet patruo ceterisque, inter quos agnationis incorrupta iura per ordinem porriguntur, et quicumque* deinceps agnati erunt, a quibus consanguinitatis iure mater poterat excludi, placet omnium filii bonorum, quotiescumque* ab intestato venitur, deferri tertiam portionem etiam patruo eiusque filio et dumtaxat* nepoti, agnatione minime durante (si forte per emancipationem cuiusquam fuerit consanguinitas diminuta), beneficio pari deferri tertiam portionem, licet habeat mater ius liberorum. nec immerito, si quando supra dicto subnixa mater fuerit privilegio, agnatione dirempta* ultra nepotis gradum nostrum beneficium minime placuit extendi, ne, multis personis vocatis, plus ablatum matri, minus additum videretur. sive igitur unus exstiterit pluresve patrui, eorumque filius aut etiam filii et nepotes neptesve, non amplius quam sola tertia universorum bonorum simul omnibus vel singulis pro suis quibusque gradibus deferenda est. et eodem genere, si plures erunt, a quibus mater possit excludi, non plus quam tertia bonorum matri adversus omnes competere debebit. supra dictae ergo originis existentibus personis agnatis in infinitum, matri adversus omnes censuimus subveniendum, licet non omnibus adversus matrem, sed certis superius comprehensis personis hoc auxilium tribuatur; ita ut, nec petita bonorum possessione (quoniam huius legis, non praetoris est beneficium), illico, ut sibi delatae portionis dies exstiterit, aditione simplici, arrepto rerum quolibet corpore vel animi destinatione patefacta, plenum dominium delatae sibi portionis consequantur, facultate eis perpetua, dum advixerint, tribuenda in adeunda concessa sibi parte successionis. nec enim ad eos, qui eorundem successores erunt, nisi ipsis prius, quos indulgentiae nostrae ratio complectitur, quaesita fuerit hereditas, transire quicquam iubemus, sed penes eos manere, apud quos ante istam legem residere potuisset. dat. xiv. kal. iun. sirmii, crispo ii. et constantino ii. caess. coss.

interpretatio. si mater ius liberorum non habeat, hoc est, si ingenua tres partus vivos et libertina quattuor* non ediderit et unicum filium intestatum fortasse perdiderit, et filius moriens patruum unum vel plures aut certe patrui vel patruorum filios vel nepotes plures cum matre reliquerit, qui tamen emancipati non fuerint, mater in tertia portione in filii intestati hereditate succedat, et duas partes patruus, vel si plures patrui fuerint, aut filii vel nepotes sibimet vindicabunt. quod si mater liberorum ius habeat, et patruus vel patrui cum matre superfuerint, etiamsi emancipati sunt, duas partes de bonis filii intestati morientis mater consequatur, quae ius liberorum habet, et tertiam patruus vel patrui: qui si defuerint, filii patruorum, quanti fuerint, aequales sibi per capita faciant portiones. quod si filii patruorum defuerint, simili etiam nepotes patruorum divisione succedant. sed in hac successione sola constitutio praesens sufficit, ut inter matrem, patruos eorumque filios et nepotes bonorum possessio praesumatur; quae si fortasse adita non fuerit hereditas, et hi, qui adire debuerant, moriuntur, heredes eorum a successione non aditae hereditatis excludit: quia evidenter haec lex constituit, ut non adita hereditas non transeat ad heredes. hic de iure addendum est

CTh.5.1.2 [=brev.5.1.2]

Impp. valent. et valens aa. ad ausonium pf. p. quia non solum filius consanguineus, sed etiam per adoptionem quaesitus, nulla capitis deminutione intercedente eius, matrem excludit; si quidem patiatur mater defunctorum excludi a fratribus consanguineis, exsistentibus, quibus ipsa praeferatur intercedente capitis deminutione, proximior gradus ineatur. nam constitutio divi constantini ad bassum praefectum praetorio emissa patrui tantummodo ius antiquum temperavit, ut, si unus patruus seu duo pluresve sint, sive filius filiive eorum usque ad nepotem exstiterint, beneficio constitutionis in partem tertiam componant; de consanguineis vero fratribus nullam fuisse mentionem cognovimus. evidenter licet antiquo iure servato, ac divalis memoriae constantini constitutione comprobata, prospectum esse videatur a nostra clementia, ut in huiusmodi litibus, qui frater consanguineus debet excludi secundum ius antiquum, praeferatur iuxta memoratam destinationem; vel certe, si patrui persona intercesserit, usque ad nepotem ius constitutionis temperatum suum teneat robur atque firmitatem. dat. iv. kal. ian. constantinopoli, valentin. n. p. et victore v. c. coss.

interpretatio. si moriatur quis et relinquat matrem et fratrem consanguineum, id est uno patre natum vel etiam adoptivum, id est gestis ante curiam affiliatum, qui consanguinei loco habendus est, consanguineus frater vel adoptivus matrem in totum a successione mortui fratris excludunt. quod si emancipatus fuerit consanguineus aut adoptivus, et moriatur frater, superstitibus emancipatis fratribus et matre, patruos eorumque filios vel nepotes etiam emancipati fratres evidenter excludunt: ita tamen, ut, si ius liberorum mater habuerit, duas partes de morientis filii hereditate praesumat et tertiam emancipati fratres, quos constat esse superstites. quod si mater ius liberorum non habuerit, tertiam mater consequetur, et duas partes etiam emancipati filii, exclusis patruis, possidebunt

CTh.5.1.3 [=brev.5.1.3]

Imppp. grat., valent. et theodos. aaa. ad hilarium pf. p. quoties de emancipatae filiae successione tractatur, seu eam fiduciae nomen obstrinxit, seu etiam nulla comitantur suffragia liberorum, filiis ex ea genitis, etiamsi talis occasus avo vivente contingat, intacta pro solido successio deferatur, neque ulla defunctae patri matrique concedatur intestatae successionis hereditas, quum satis superque sufficiat adversus omnes legitimo gradu ad successionem venientes in hereditatibus matrum, incolumes ac superstites optabili sorte genitoris, successio liberorum. dat. xi. kal. mart. mediolano, merobaude ii. et saturnino coss.

interpretatio. filia, quam fiduciatam nominavit, hoc est emancipata, si intestata moriatur et relinquat superstitem patrem, matrem et filios, excluso patre et matre, etiamsi ius liberorum defuncta non habeat, filii soli in eius hereditate succedunt. hic de iure addendum, quid sit fiducia

CTh.5.1.4pr. [=brev.5.1.4pr.]

Imppp. valent., theodos. et arcad. aaa. constantiano pf. p. galliarum. si defunctus cuiuscumque* sexus aut numeri reliquerit filios et ex filia defuncta cuiuscumque* sexus aut numeri nepotes, eius partis, quam defuncti filia, superstes patri, inter fratres suos fuisset habitura, duas partes consequantur nepotes ex eadem filia, tertia pars fratribus sororibusve eius, quae defuncta est, id est filiis filiabusque eius, de cuius bonis agitur, avunculis scilicet sive materteris eorum, quorum commodo legem sancimus, accrescat.

CTh.5.1.4.1 [=brev.5.1.4.1]

Quod si hic defunctus, de cuius bonis loquimur, habebit ex filia nepotes, et praeterea filios non habebit, sed qui praeferri nepotibus possint, habebit agnatos, in quandam falcidiam et in dodrantem nepotes iure succedant.

CTh.5.1.4.2 [=brev.5.1.4.2]

Haec eadem, quae de avi materni bonis constituimus, de aviae maternae sive etiam paternae simili aequitate sancimus; nisi forte avia elogia inurenda impiis nepotibus iusta semotis ratione monstraverit.

CTh.5.1.4.3 [=brev.5.1.4.3]

Non solum autem, si intestatus avus aviave defecerit, haec nepotibus, quae sancimus, iura servamus, sed et si avus vel avia, quibus huiusmodi nepotes erant, testati obierint et praeterierint nepotes aut exheredaverint eosdem, et de iniusto avorum testamento, et si quae filiae poterant vel de re vel de lite competere actiones nepotibus deferimus, secundum iustum nostrae legis modum, quae de parentum inofficiosis testamentis competunt filiis. dat. v. kal. mart. mediolano, timasio et promoto coss.

interpretatio. si aliquis moriatur intestatus et filios vel filias superstites vel nepotes ex filia mortua derelinquat, filii in sua portione succedunt nepotes ex filia de portione matris suae tertiam perdunt, quae superstitibus avunculis eius et materteris proficit. si vero quis moriatur intestatus et relinquat ex filia nepotes et filios non dimittat, sed fratrem et sororem superstites derelinquat, tres partes hereditatis avi materni sibi nepotes vel neptes ex filia vindicabunt, quartam frater vel soror avi defuncti iuxta legis huius ordinem consequentur. si vero mulier, id est paterna vel materna avia intestata moriatur et relinquat filios et ex mortuo filio vel filia nepotes, aequaliter de patris vel matris portione nepotes vel neptes tertiam perdunt, quam patruis et amitis ex aviae paternae bonis, avunculis et materteris ex aviae maternae bonis, sicut et de avi materni conquirunt. nam si patruus et amita vel avunculus et matertera fortasse defuerint, ad fratres vel sorores aviarum tres unciae et ad nepotes novem perveniant: nam in avi paterni hereditate nepotes vel neptes ex filio mortuo de patris sui portione nihil perdunt. si vero avus vel avia nepotes ac neptes ex filia in testamento suo praeterierint aut non probatis causis exheredaverint, actio illis de inofficioso contra testamentum avi vel aviae, quae matri eorum competere potuit, legis beneficio tribuetur

CTh.5.1.5 [=brev.5.1.5]

Impp. arcad. et honor. aa. aureliano pf. p. nepotes ex filia avis pro rata parte hac condicione* succedant, qua et matres, si viverent, hereditatem patrum sibi cum fratribus vindicarent, scilicet ut mixtis matrum suarum dotibus avi hereditatem pro rata parte, quam lex divalis censuit, cum avunculis partiantur; nec amplius his quicquam de avitis facultatibus tribuatur, quam legis dudum latae sanctio comprehendit, scilicet detracta tertia partis eius, quae eorum matri, si dotem iungeret, debebatur. si vero dotem matris miscere noluerint, maternis et paternis facultatibus oportet esse contentos, quos constat alienae iam familiae esse procreatos. dat. prid. non. oct. constantinopoli, arcadio iv. et honorio iii. aa. coss.

interpretatio. haec lex similis est superiori: sed hoc amplius habet, quod dotem pro filia in generum factam, vel quicquid ipsa filia accepit tempore nuptiarum, post mortem avi intestati nepotes confundere iubet, ita ut de dote in hereditatem confusa duas partes de eo, quod mater eorum erat habitura, percipiant: aut, si noluerint confundere nepotes, sint acceptis tempore nuptiarum rebus vel sola dote contenti

CTh.5.1.6 [=brev.5.1.6]

Impp. honor. et theodos. aa. maximo pf. u. ubi aviarum successio occasu interveniente discutitur, capitis deminutio materna quaerenda non est. tunc enim in huiusmodi hereditatibus filiorum status aut persona spectatur, quoties de eius bonis, qui potestatem familiae potuit habere, tractatur. dat. v. kal. oct. ravenna, theodos. a. ix. et constantio iii. coss.

interpretatio. in bonis aviae emancipatio patris aut matris nepotibus non impediat: sed perdito triente, in ea, quam lex eis tribuit, portione succedant

CTh.5.1.7pr. [=brev.5.1.7pr.]

Impp. theodos. et valent. aa. albino pf. u. sicut mater, quae liberorum iure subnixa est, patruo capite deminuto dare iussa est tertiam portionem, ita etiam, quae nullo huiusmodi fulcitur auxilio, patruo quattuor* cedat unciis facultatum.

CTh.5.1.7.1 [=brev.5.1.7.1]

In illa quoque parte matris non est privilegium transeundum, in qua constantinianae legis potissimum constitutum tenendum esse censemus, ut, sicuti nulli umquam* vel ex prioris generis parte venientium vel ex consequenti sanguine probatorum agnationis compositionisve nomine de successione filii iusta cum matre potuit esse contentio, praeterquam patruo, filio patrui et eius nepoti, ita contra omnes reliquos, sicut custoditum hactenus arbitramur, persona potior matris habeatur.

CTh.5.1.7.2 [=brev.5.1.7.2]

Emancipati quoque fratris merita tractamus, qui, ut agnationis iure integro matrem in totum a successione filii decedentis excludit, ita capite deminutus nihil penitus consequitur. exemplo igitur patrui etiam huic cum matre hanc volumus esse rationem, ut quattuor* uncias hereditatis accipiat.

CTh.5.1.7.3 [=brev.5.1.7.3]

Laxa vero decernimus sanctione, ut statuta nostra non solum futurarum ambigua quaestionum, verum etiam pendentium negotiorum hoc ordine fata discingant. dat. iii. kal. febr. roma, theodos. xii. et valentin. ii. aa. coss.

interpretatio. similis est haec lex superiori, sed quia evidentior est, et istam inseruimus. nam illa hoc amplius habet, quod et de adoptivo filio loquitur

CTh.5.1.8 [=brev.5.1.8]

Iidem aa. ad senatum urbis romae. post alia: mater, quae habens ius liberorum defuncto filio sine liberis filiave cum eius sorore succedit, pari sortis paternae teneatur exemplo, ut, si torum priorem secundo non mutarit amplexu, omnia filii morte delata pleno iure conquirat; si vero alterius elegerit coniugium mariti, extrinsecus quidem quaesita filio filiaeve simili firmitate possideat, rerum vero paternarum defuncti solo usufructu humanitatis contemplatione potiatur, proprietatem fratribus transmissura defuncti. si vero filius, qui moritur, filium vel filiam derelinquit, omnimodo patri suo matrive ipso iure succedant. quod sine dubio et de pronepotibus observandum esse censemus etc. dat. vii. id. novemb. ravennae, dd. nn. theodos. xii. et valentin. ii. aa. coss.

interpretatio. mater ius liberorum habens, mortuo filio vel filia, si superstites alias filias habuerit et filium non habuerit, cum filiabus aequali sorte succedat, hoc est ut mater mediam et filiae, quantae fuerint, mediam vindicent portionem: ita ut, si alium maritum non acceperit, portionem, quam consecuta est, faciendi de ea, quod voluerit, habeat potestatem; si vero alium maritum acceperit, quicquid filius vel filia mortui aliunde acquisitum reliquerint, mater perpetuo iure vindicet. de bonis vero prioris mariti portionem, quam ex hereditate filii morientis fuerit consecuta, sorores mortuorum fratrum sibi post matris obitum vindicabunt. quod si filius vel filia, qui moriuntur, matrem ius liberorum habentem superstitem dimiserint et sorores, sed tamen filios habeant, filii eorum in integra patris vel matris facultate succedunt, ita ut mater vel sorores ab hac successione habeantur extraneae. hoc et de nepotibus et pronepotibus filiorum lex ista constituit

CTh.5.1.9 [=brev.5.1.9]

Iidem aa. hierio pf. p. pridem latae constitutionis pars quaedam abroganda est, ne ullis parentibus aut propinquis, quos naturae legisque pariter praerogativa defendit, in capiendis ab intestato hereditatibus praeferantur coniuges vel etiam comparentur; quum, si sanctitas inter eos sit digna foedere coniugali, non ita laboriosa vel sumptuosa* est testandi occasio, ut desiderio suo quisquam subvenire differat, quod interdum ita sensu leviore concipitur, ut antiqui nec, quod extraneis ac saepe ignotis in donationibus successionibusque tribuatur, coniugibus concesserint, reprimendum inter hos potius, ut in loco ancipiti, quam incitandum favorem mutuum arbitrati. verum lex alia, quam pridem tulimus, ut matrimoniis auxilium impartiret, deficientis hoc totum credidit arbitrio permittendum. nunc vero parentibus exstantibus vel propinquis ab intestato venire coniuges prohibemus. itaque nulla mentio prioris legis sit, si qua hoc medio brevique tempore contigisse alicui dicatur coniugis ab intestato hereditas; et lege proposita divulgetur, omnem huiusmodi spem successionis, quae ab intestato deferatur, coniugibus deponendam, nisi si ille casus emerserit, ut nemo de propinquis successionem mortui vindicare possit ex lege, quum fisco nostro qualiacumque* iura matrimonii praeponamus etc. dat. x. kal. mart. constantinopoli, tauro et felice coss.

interpretatio. haec lex id constituit, ut omnes propinqui uxorem ab intestati mariti successione prohibeant et maritum similiter a successione intestatae uxoris excludant. sed si propinqui omnino defuerint, tunc sibi invicem, excluso fisco, maritus vel uxor succedant

CTh.5.2.0. De bonis decurionum.

CTh.5.2.1 [=brev.5.2.1]

Imp. constantinus a. rufino pf. p. si decurio sine liberis intestatus diem vitae solverit, cui neque voluntas postrema legibus fulta, neque alio iure gradu proximo heres exstiterit, bona eius curiae suae commodis cedant, id est ordinis utilitati proficiant, cuius corpori fatali necessitate exemptus* est, nulli praebenda licentia postulandi haec bona ut vacantia de nostra clementia, etiamsi revera et testamentum et successor deesse legitimus approbetur; omni etiam beneficio, si quod fuerit impetratum, protinus infirmando. dat. kal. dec. sirmio, constantino a. v. et licinio caes. coss.

interpretatio. si curialis intestatus moriens neque filios neque proximos derelinquat, curia, cuius ordini subducitur, quicquid reliquerit, vindicabit, ita ut nullus audeat ea quasi bona caduca a principibus postulare. quod si fecerit, non valebit: nam testamentum faciendi curialibus lex ista tribuit potestatem

CTh.5.3.0. De bonis clericorum et monachorum.

CTh.5.3.1 [=brev.5.3.1]

Impp. theodos. et valent. aa. ad taurum pf. p. et patricium. si quis episcopus aut presbyter aut diaconus aut diaconissa aut subdiaconus vel cuiuslibet alterius loci clericus aut monachus aut mulier, quae solitariae vitae dedita est, nullo condito testamento decesserit, nec ei parentes utriusque sexus vel liberi, vel si qui agnationis cognationisve iure iunguntur vel uxor exstiterit, bona, quae ad eum pertinuerint, sacrosanctae ecclesiae vel monasterio, cui fuerat destinatus, omnifariam socientur [exceptis iis facultatibus, quas forte censibus adscripti vel iuri patronatus subiecti vel curiali condicioni* obnoxii clerici vel monachi cuiuscumque* sexus relinquunt. nec enim iustum est, bona seu peculia, quae aut patrono legibus debentur aut domino possessionis, cui quis eorum fuerat adscriptus, aut ad curias pro tenore dudum latae constitutionis sub certa forma pertinere noscuntur, ab ecclesiis detineri; actionibus videlicet competenter sacrosanctis ecclesiis reservatis, si quis forte praedictis condicionibus* obnoxius aut ex gestis negotiis aut ex quibuslibet aliis ecclesiasticis actibus obligatus obierit]: ita ut, si qua litigia ex huiusmodi competitionibus in iudiciis pendent, penitus sopiantur, nec liceat petitori post huius legis publicationem iudicium ingredi vel oeconomis aut monachis aut procuratoribus inferre molestiam, ipsa petitione antiquata, et bonis, quae relicta sunt, religiosissimis ecclesiis vel monasteriis, quibus dedicati fuerant, consecratis. dat. xviii. kal. ian. ariovindo et aspare coss.

interpretatio. si quis episcopus, vel quos lex ipsa commemorat, aut quilibet religiosi vel religiosae intestati sine filiis, propinquis vel uxore decesserint, qui tamen nec curiae quicquam debuerint nec patrono, quicquid dereliquerint, ad ecclesias vel monasteria, quibus obsecuti fuerint, pertinebit. qui si testari voluerint, habebunt liberam potestatem

CTh.5.6.0. De bonis militum

CTh.5.6.1 [=brev.5.4.1]

Imp. constantius a. ad bonosum magistrum equitum. universis tam legionibus quam vexillationibus comitatensibus seu cuneis insinuare debebis, uti cognoscant, quum aliquis fuerit rebus humanis exemptus* atque intestatus sine legitimo herede decesserit, ad vexillationem, in qua militaverit, res eiusdem necessario pervenire. dat. v. id. mai. hierapoli, rufino et eusebio coss.

interpretatio. si milites sine legitimo herede intestati decesserint et proximos non habuerint, eorum bona, qui in eodem officio militant, vindicabunt

CTh.5.6.2

Impp. honorius et theodosius aa. anthemio praefecto praetorio. iussimus dudum, ut quos captivos reperietur miles recepta barbarorum praeda et ereptis manubiis noster provincialis promeruisse, domum suam reportaret ita, ut quoscumque libertate conspicuos aut servos vel iam traxit vel deinceps a suis sedibus hostis depulerit, si interea eo depulso defendi potuerint, minime sub detestandae praedae occasione teneantur, sed iudiciarius vigor liberos quidem patriis naturalibus, servos autem dominis pro recenti legis intercessione consignet. dat. x kal. april. honorio viii et theodosio iii aa. conss. (409 mart. 23).

CTh.5.6.3

Idem aa. anthemio praefecto praetorio. scyras barbaram nationem maximis chunorum, quibus se coniunxerunt, copiis fusis imperio nostro subegimus. ideoque damus omnibus copiam ex praedicto genere hominum agros proprios frequentandi, ita ut omnes sciant susceptos non alio iure quam colonatus apud se futuros nullique licere ex hoc genere colonorum ab eo, cui semel adtributi fuerint, vel fraude aliquem abducere vel fugientem suscipere, poena proposita, quae recipientes alienis censibus adscriptos vel non proprios colonos insequitur. opera autem eorum terrarum domini libera utantur ac nullus sub acta peraequatione vel censui ...Acent nullique liceat velut donatos eos a iure census in servitutem trahere urbanisve obsequiis addicere, licet intra biennium suscipientibus liceat pro rei frumentariae angustiis in quibuslibet provinciis transmarinis tantummodo eos retinere et postea in sedes perpetuas collocare, a partibus thraciae vel illyrici habitatione eorum penitus prohibenda et intra quinquennium dumtaxat intra eiusdem provinciae fines eorum traductione, prout libuerit, concedenda, iuniorum quoque intra praedictos viginti annos praebitione cessante. ita ut per libellos sedem tuam adeuntibus his qui voluerint per transmarinas provincias eorum distributio fiat. dat. prid. id. april. constantinopoli honorio viii et theodosio iii conss. (409 apr. 12).

CTh.5.7.0. [=brev.5.5.0.] De postliminio.

CTh.5.7.1 [=brev.5.5.1]

Imppp. valent., valens et grat. aaa. ad severianum ducem. si quos forte necessitas captivitatis abduxit, sciant, si non transierunt, sed hostilis irruptionis necessitate transducti sunt, ad proprias terras festinare debere recepturos iure postliminii ea, quae in agris vel mancipiis ante tenuerunt, sive a fisco nostro possideantur, sive in aliquem principali liberalitate transfusa sunt. nec timeat quisquam alicuius contradictionis moram, quum hoc solum requirendum sit, utrum aliquis cum barbaris voluntate fuerit an coactus. dat. xvi. kal. iul. remis, gratiano a. et dagalaipho coss.

interpretatio. quicumque* necessitate captivitatis ducti sunt et non sua voluntate, sed hostili depraedatione ad adversarios transierunt, quaecumque* in agris vel mancipiis antea tenuerunt, sive a fisco possideantur, sive aliquid ex his per principem cuicumque* donatum est, sine ullius contradictione personae tempore, quo redierint, vindicent ac praesumant, si tamen cum adversariis non sua voluntate fuerint, sed captivitate se detentos esse probaverint

CTh.5.7.2pr. [=brev.5.5.2pr.]

Impp. honor. et theodos. aa. theodoro pf. p. diversarum homines provinciarum cuiuslibet sexus, condicionis*, aetatis, quos barbarica feritas captiva necessitate transduxerat, invitos nemo retineat, sed ad propria redire cupientibus libera sit facultas.

CTh.5.7.2.1 [=brev.5.5.2.1]

Quibus si quicquam in usum vestium vel alimoniae impensum est, humanitati sit praestitum, nec maneat victualis sumptus* repetitio: exceptis iis, quos barbaris vendentibus emptos* esse docebitur, a quibus status sui pretium propter utilitatem publicam emptoribus* aequum est redhiberi. ne quando enim damni consideratio in tali necessitate positis negari faciat emptionem*, decet redemptos* aut datum pro se pretium emptoribus* restituere aut labore, obsequio vel opere quinquennii vicem referre beneficii, habituros incolumem, si in ea nati sunt, libertatem.

CTh.5.7.2.2 [=brev.5.5.2.2]

Reddantur igitur sedibus propriis sub moderatione, qua iussimus, quibus iure postliminii etiam veterum responsis incolumia cuncta servata sunt.

CTh.5.7.2.3 [=brev.5.5.2.3]

Si quis itaque huic praecepto fuerit conatus obsistere actor, conductor procuratorque, dari se metallis cum poena deportationis non ambigat; si vero possessionis dominus, rem suam fisco noverit vindicandam seque deportandum.

CTh.5.7.2.4 [=brev.5.5.2.4]

Et ut facilis exsecutio proveniat, christianos proximorum locorum volumus huius rei sollicitudinem gerere. curiales quoque proximarum civitatum placuit admoneri, ut emergentibus talibus causis sciant, legis nostrae auxilium deferendum; ita ut noverint rectores universi, decem libras auri a se et tantundem a suis apparitionibus exigendum, si praeceptum neglexerint. dat. iv. id. dec. ravenna, honorio viii. et theodos. iii. aa. coss.

interpretatio. hi, qui ab hostibus tempore captivitatis ducti sunt, si ab aliquibus vel ad victum vel ad vestitum aliquid acceperunt, quum redire ad propria voluerint, minime aliquid pro eorum requiratur expensis. tamen si pretium pro captivo suo praedator acceperit, quod dedisse emptor* probaverit, sine dubitatione recipiat. quod si pretium non habuerit, quinquennio serviat captivus emptori* et post quinquennium sine pretio ingenuitati reddatur, qui, quum ad propria redierit, omnia sua integra et salva recipiat. si quis itaque huic tam iustae praeceptioni resistere tentaverit, noverit se in exsilio deputandum: si vero possessor fuerit, facultatem suam fisci viribus addicendam. sane christianos, qui redemptioni* studere debent, pro captivis volumus esse sollicitos. ad curiales etiam ista sollicitudo pertineat, ita ut omnes iudices sciant, decem libras auri fisco se daturos, qui huius legis praecepta neglexerint

CTh.5.8.0. [=brev.5.6.0.] De ingenuis, qui tempore tyranni servierunt.

CTh.5.8.1 [=brev.5.6.1]

Imp. constantinus a. ad volusianum. universi devotionis studio contendant, si quos ingenuis natalibus procreatos sub tyranno ingenuitatem amisisse aut propria contenti conscientia aut aliorum indiciis recognoscunt, natalibus suis restituere, nec exspectata iudicis interpellatione. nam si quis contra conscientiam suam vel certissima testimonia plurimorum in eadem avaritiae tenacitate permanserit, severissima poena mulctabitur. placet autem, etiam eos periculo subiugari, qui scientes ingenuos servitutis necessitatem per iniuriam sustinere dissimulant. prop. viii. kal. mai. romae, volusiano et anniano coss.

interpretatio. ingenui, qui tyranni temporibus addicti sunt servituti, ingenuitati reddantur. quod si quis sciens hoc ordine addictum ingenuum in servitute tenuerit, noverit in se legibus vindicandum

CTh.5.9.0. [=brev.5.7.0.] De expositis.

CTh.5.9.1 [=brev.5.7.1]

Imp. constantinus a. ad ablavium pf. p. quicumque* puerum vel puellam proiectam de domo, patris vel domini voluntate scientiaque, collegerit ac suis alimentis ad robur provexerit, eundem retineat sub eodem statu, quem apud se collectum voluerit agitare, hoc est sive filium sive servum eum esse maluerit: omni repetitionis inquietudine penitus summovenda eorum, qui servos aut liberos scientes propria voluntate domo recens natos abiecerint. dat. xv. kal. mai. constantinopoli, basso et ablavio coss.

interpretatio. quicumque* expositum recenti partu, sciente patre vel matre vel domino, collegerit ac suo labore educaverit, in illius, a quo collectus est, potestate consistat, seu ingenuum seu servum, quem nutrivit, esse voluerit, et si adoptare voluerit in filium vel libertum aut in servitium permanere, propria utatur potestate

CTh.5.9.2 [=brev.5.7.2]

Impp. honor. et theodos. aa. melitio pf. p. nullum dominis vel patronis repetendi aditum relinquimus, si expositos quodammodo ad mortem voluntas misericordiae amica collegerit (nec enim dicere suum poterit, quem pereuntem contempsitit*); si modo testes episcopalis subscriptio fuerit subsecuta, de qua nulla penitus ad securitatem possit esse cunctatio. dat. xiv. kal. april. ravenna, honorio ix. et theodos. v. aa. coss.

interpretatio. qui expositum puerum vel puellam, sciente domino vel patrono, misericordiae causa collegerit, in eius dominio permanebit: si tamen contestationi de collectione eius episcopus clericique subscripserint, quem postea suum dicere quisquam non poterit, quem proiecisse probatur ad mortem

CTh.5.10.0. [=brev.5.8.0.] De his, qui sanguinolentos emptos* vel nutriendos acceperint.

CTh.5.10.1 [=brev.5.8.1]

Imp. constantinus a. italis suis. secundum statuta priorum principum, si quis infantem a sanguine quoquo modo legitime comparaverit vel nutriendum putaverit, obtinendi eius servitii habeat potestatem: ita ut, si quis post seriem annorum ad libertatem eum repetat vel servum defendat, eiusdem modi alium praestet aut pretium, quod potest valere, exsolvat. qui enim pretium competens instrumento confecto dederit, ita debet firmiter possidere, ut et distrahendi pro suo debito causam liberam habeat: poenae subiiciendis iis, qui contra hanc legem venire tentaverint. dat. xv. kal. sept. serdica, constantino a. viii. et constantino caes. iv. coss.

interpretatio. si quis infantem a sanguine emerit et nutrierit, habendi eum et possidendi liberam habeat potestatem. sane si nutritum dominus vel pater recipere voluerit, aut eiusdem meriti mancipium nutritori dabit, aut pretium nutritor, quantum valuerit, qui nutritus est, consequatur

CTh.5.11.0. .................

CTh.5.11.7 [= v,15,7 h.]

(?)................... el emeritis veteranis vel gentibus dividamus. dat. xvii k. feb. mediolano valentiniano et valente aa. conss. (365 ian. 16).

CTh.5.11.8 [= v,15,8 h.]

Idem aa. ad rufinum praefectum praetorio. quicumque possidere loca ex desertis voluerint, triennii immunitate potiantur. qui vero ex desertis nonnihil agrorum sub certa professione perceperunt, si minorem modum professi sunt, quam ratio detentae possessionis postulat, usque ad triennium ex die latae legis in ea tantum possessione permaneant, quam ipsi sponte obtulerunt exacto autem hoc tempore sciant ad integrae iugationis pensitationem se esse cogendos. itaque qui hoc sibi incommodum iudicarit, e vestigio restituat possessionem, cuius in futurum onera declinat. dat. viii id. aug. mediolano valentiniano et valente aa. conss. (365 aug. 6).

CTh.5.11.9 [= v,15,9 h.]

Idem aa. ad mamertinum praefectum praetorio. per italiam afanticiae iugerationis onere consistentibus patrimoniis superfuso unumquemque tributarium adiectionem alieni debiti baiulare non dubium est; ideoque deserta iugatio, quae personis caret, hastis subiciatur, ut licitationis competitione futuros dominos sortiatur. ea enim ............... (364/5 ...).

CTh.5.11.11 [= v,15,11 h.]

.........Ua...Babuntur, diu tracta et iam paene sine debitoribus debita condonentur; ea tamen ratione servata, ut prius domini longioribus temporum metis edictis celeberrimis evocentur, quo facilius spe impunitatis ad avitos lares et propria tecta revocentur: ac tum demum, si intra maium mensem, quod spatium dissitis idoneum et volentibus longum est, non advenerint, quicumque se sponte optulerit, non obligandus de onere praeterito pro portione hoc modo possessionis in futurum annonarii canonis vectigal expendat, de iure dominii et perpetuitate securus. dat. viii k. oct. constantinopoli honorio n. p. et evodio conss. (386 sept. 24).

CTh.5.11.12 [= v,15,12 h.]

Idem aaa. tatiano praefecto praetorio orientis. qui agros domino cessante desertos vel longe positos vel in finitimis ad privatum pariter publicumque compendium excolere festinat, voluntati suae nostrum noverit adesse responsum: ita tamen, ut, si vacanti ac destituto solo novus cultor insederit ac vetus dominus intra biennium eadem ad s (388-392 ...).

CTh.5.12.0. De fundis patrimonialibus et saltuensibus et emphyteuticis et eorum conductoribus

CTh.5.12.1 [= v,13,37 h.]

...........Manentibus indulgentiis a nobis praestitis, ut in fiscum inferatur, quidquid exactum fuerit amplissima ......Cae. dat. iii non. nov. ravenna honorio viii et theodosio iiii aa. conss. (409 nov. 3).

CTh.5.12.2 [= v,13,38 h.]

Idem aa. aureliano praefecto praetorio. nulli penitus liceat, sive salvo canonis servato iure sive cum imminutione canonis patrimonialis, vel limitotrofos sive saltuenses per orientem vel fundos patrimoniales postulare. nemo potiatur his ne si subreptiva quidem id promeruerit petitione per speciale beneficium, vel exquisita fraude vel quo alio artificio ultro in quemquam liberalitas nostra processerit, quandoquidem nec emphyteuticario mutari proprium ius per petitionem huiusmodi censemus nec canoni aliquid detrahi vel imminui, et cum praedium ipsum revocari debuerit. futuras prohibere contec... improbas petitiones arcemus, ut a principio nec suscipi nec instrui eas generali sanctione mandemus, quo praediorum labor emfyteuticarius per orientem propriam praerogativam retineat nec novus possessor iura aliena perturbet. dat. non. aug. constantinopoli honorio a. x et theodosio a. vi conss. (415 aug. 5).

CTh.5.12.3 [= v,13,39 h.]

Impp. theodosius et valentinianus aa. tauro praefecto praetorio et patricio. possessores vel emphyteuticarii patrimoniales, qui fundos minime nunc usque compararunt, eodem largitatis modo nequaquam ad eorum comparationem urgueantur, sed tamquam pretiis depensis sic eis nostri numinis beneficio potiantur, ut, quod iuris alter inferendo pretium consecutus est, hoc nostra liberalitate praedictus emphyteuticarius habeat: illud quoque ius, in quibus coluit praediis, quod aut ex successione aut ex comparatione privata aut nostri numinis liberalitate aut quocumque modo possedit, sciat illibatum intemeratumque servari. et quia praestitis a nostra pietate indulgentiis usque ad undecimam nuper transactam indictionem leuata reliquorum sarcina universis concessa est, pro his quoque annis, qui post decimam indictionem secuti sunt ad hoc usque tempus, in quod patrimonialium fundorum ....Exsistit, nullum reliquorum exactio premat. nam cum praedia quae colebat minime eua.Ur comparare, sancimus nullum pristinum colonum vel possessorem super reliquis temporis subsecuti molestiam aut inquietudinem sustinere. dat. xiiii k. iul. constantinopoli ariovindo et aspare conss. (434 iun. 18).

CTh.5.13.0. De fundis rei privatae et saltibus divinae domus

CTh.5.13.1 [= v,14,1 h.]

Impp. constantius et constans aa. ad edictum heliopolitanorum. universi cognoscant has possessiones, quas de fisco nostro comparasse noscuntur, nullo a nobis iure retrahi: sed propria firmitate possessas etiam ad posteros suos dominii perpetis durabilitate demitti. dat. prid. id. feb. antiochiae marcellino et probino conss. (341 febr. 12).

CTh.5.13.2 [= v,14,2 h.]

Idem aa. ad euprycium rationalem. comperimus aliquorum iugationem, quam hastis decursis a fisco legitime compararunt, in medium produci ac retractari, cum deceat quemque iure comparatas possessiones vel villas serenitatis nostrae tempore firmius optinere atque ad posteros suos transmittere. dat. prid. id. feb. antiochiae marcellino et probiano conss. (341 febr. 12).

CTh.5.13.3 [= v,14,3 h.]

Impp. valentinianus et valens aa. ad mamertinum praefectum praetorio. universa, quae ex patrimonio nostro per arbitrium divae memoriae iuliani in possessionem sunt translata templorum, sollicitudine sinceritatis tuae cum omni iure ad rem privatam nostram redire mandamus. dat. x kal. ian. mediolano divo ioviano et varroniano conss. (364 dec. 23).

CTh.5.13.4 [= v,14,4 h.]

Idem aa. ad florianum comitem rerum privatarum. provincialium opibus rei privatae possessiones concedimus, videlicet, ut de fundis ad eius dominium pertinentibus eligat unus quisque quem velit eumque perpetuo iure suscipiat, palatiis tantum omnifariam in rei privatae sollicitudine retentandis. hi vero, quos commoditas praediorum ad eadem postulanda sollicitat, adeant tuae dicationis officium et modum suae deliberationis indicent per libellos certumque habeant pro unaquaque villa, cum ea dote vel forma, cui nunc habetur obnoxia, ad novi domini iura migraverit, si quid adiecerit sumptus cura sollertia, quidquid mancipiorum vel pecoris adcreverit, capitationis aut canonis augmenta non patiatur, sed solis dominis heredibusque dominorum sit cessura felicitas. quin etiam neque ad glebam senatus neque ad collationes auri sive argenti iidem cum ceteris tenebuntur, sed ea sola devotione fungentur, quam annonaria ...Census publici ratione canon sollemnis efflagitat. si quis autem in annis singulis non solverit debitum, ex re ipsius cetera, quod in reliquis remansisse claruerit, sine aliquibus dependere cogetur indutiis. sane si quem postea minus (a. ...).

CTh.5.14.0. De diversis praediis urbanis et rusticis et de omni reditu civili

CTh.5.14.30 [= v,13,30 h.]

Imppp. valentinianus, theodosius et arcadius aaa. cynegio praefecto praetorio. quicumque defectum fundum patrimonialem exercuerit instruxerit fertilem idoneumque praestiterit, salvo patrimoniali canone perpetuo ac privato iure defendat velut domesticum et avita successione quaesitum sibi habeat, suis relinquat, neque eum aut promulgatione rescripti aut reverentia sacrae adnotationis quisquam a fructu impensi operis excludat. ceterum eos, qui opimas ac fertiles retinent terras aut etiamnunc sibi aestimant eligendas, pro defecta scilicet portione summam debiti praesentis iubemus implere: eos etiam, qui emphyteuticario nomine nec ad plenum idoneas nec omnimodis vacuas detinent, sic ex illis quoque, quae praesidio indigent, iustam ac debitam quantitatem debere suscipere, ut indulto temporis spatio post biennium decretum canonem solvendum esse meminerint. hi autem, qui proprio voluntatis adsensu nunc quod diximus elegissent neque sibi nunc opimum aliquid et conducibile vindicarent, sed tantum nuda et relicta susceperunt, triennii immunitate permissa debitum canonem inferant. nemo tamen qualibet meriti et potestatis obiectione submoveatur, quominus ad diacatochiae vicem defectas possessiones patrimonialis iuris accipiat, earum tributa et canonem soluturus: illud speciali observantia procurans, ut primum vicinas et in eodem territorio sortiatur, dehinc si neque finitimas neque in iisdem locis reppererit constitutas, tunc demum etiam longius positas, sed in quantum fieri valet pro interiecto spatio sibimet cohaerentes, pro modo et aequitate suscipiat, ut consensu omnium fiat quod omnibus profuturum est. dat. viii kal. nov. constantinopoli honorio n. p. et evodio conss. (386 oct. 25).

CTh.5.14.31 [= v,13,31 h.]

Idem aaa. floro praefecto praetorio. saltuenses fundi iurisque patrimonii in orientis regionibus siti turbata exactione dispositionis annuae maximo dicuntur dispendio fatigari et inmanissima opprimi mole reliquorum, eo, quod ad ordinarios sollicitatio transducta latiorem depraedandi praebuit facultatem. illustris itaque auctoritas tua memoratos fundos ad rationalium curam praecipiat revocari. dat. viiii kal. ...Constantinopoli timasio et promoto conss. (389 [?] ...).

CTh.5.14.32 [= v,13,32 h.]

Idem aaa. rufino praefecto praetorio. fundos patrimoniales semel expetitos et traditos refundere conductoribus omnino non liceat: et si huiusmodi facultatem quolibet tempore, qualibet auctoritate meruerunt, impetratis in fraudem publicam non stabitur. dat. xvii k. aug. constantinopoli theodosio a. iii et abundantio conss. (393 iul. 16).

CTh.5.14.33 [= v,13,33 h.]

Idem aaa. rufino praefecto praetorio. ius emphyteuticum, quo iuris patrimonialis vel rei publicae praedia possessoribus sunt adiudicata perpetuariis, ita inconcussum cum nostris tum maiorum nostrorum iussibus esse retinemus, ut, quod semel traditum fuerit, nec a nobis umquam possit nec ab alio aliis possidentibus occupari. sed quia improborum inpotentia factum est, ut optimis quibusque lucri cupiditati et quaestui servientibus deteriores agri provinciales relicti sint, quos nemo eorum dignatus fuerit obtinere, sublimis magnificentia tua iudicibus, officiis ac defensoribus eam poenam constituet, ut, nisi desertis ac deterioribus fundis utilium confusione mixta subvenerint, sciant a se multam aut poenam, quae proposita fuerit, sustinendam. dat. iii kal. aug. constantinopoli d. n. theodosio a. iii et abundantio conss. (393 iul. 30).

CTh.5.14.34 [= v,13,34 h.]

Idem aaa. rufino praefecto praetorio orientis. qui fundos patrimoniales iure privato salvo canone susceperunt, hanc omnes sine ullius exceptione personae propositam intellegant optionem, ut aut ea loca, quibus minor est soli fecunditas, cum his, ex quibus fructus uberes capiunt, suscipere et tenere non abnuant, aut, si eorum refugiunt sterilitatem, opimioribus cedant. dat. viii id. nov. tyro metropoli arcadio iii et honorio ii aa. conss. (394 nov. 6).

CTh.5.14.35 [= v,13,35 h.]

Impp. arcadius et honorius aa. hadriano comiti sacrarum largitionum. restaurationi moenium publicorum tertiam portionem eius canonis, qui ex locis fundisve rei publicae annua praestatione confertur, certum est satis posse sufficere. de vectigalibus itaque publicis, quae semper ex integro nostri aerarii conferebant expensas, nihil omnino decerpi nomine civitatum permittimus. dat. viii id. aug. olybrio et probino conss. (395 aug. 6).

CTh.5.14.36 [= v,13,36 h.]

Idem aa. eutychiano praefecto praetorio. repetitae legis iussione mandamus, ut, quicumque patrimoniales fundos detinere detegatur, aut domum se aput constantinopolitanam urbem habere ...Re perdoceat aut, si non habet vel talem habere monstratur in fraudem legis locum si velit praedae numerari, qui nobilissimae urbi deformitati sit potius quam decori, ad extructionem eiusdem intra annum, si possessionibus se carere non patitur, magnificentiae tuae vigore cogatur. pari etiam illos iubemus condicione retinendos, qui iuxta legem divi patris nostri nonnulla ex praedicto iure fundorum...................... (396-405 ...).

CTh.5.15.0. De omni agro deserto et quando steriles fertilibus imponantur

CTh.5.15.14 [= v,13,14 h.]

..........Fundorum obligatione securitatis publicae firmaverunt cautionem, susceptos scilicet semel fundos post emensa inmunitatis spatia inconvulsa a se vectigalium pensione retinendos. dat. vii k. iun. divo ioviano et varroniano conss. (364 mai. 26).

CTh.5.15.15 [= v,13,15 h.]

Idem aa. ad mamertinum praefectum praetorio. emphyteutica praedia, quae senatoriae fortunae viris, praeterea variis ita sunt per principes veteres elocata, ut certum vectigal annuum ex his aerario penderetur, cessante licitatione, quae recens statuta est, sciat magnifica auctoritas tua a priscis possessoribus sine incremento licitandi esse retinenda ita, ut quaecumque in commissi fortunam inciderint ac pleno dominio privatis occupationibus retentantur a leontii et sallustii consulatu, ius pristinum rursus adgnoscant. dat. iiii kal. aug. sirmio divo ioviano et varroniano conss. (364 iul. 29).

CTh.5.15.16 [= v,13,16 h.]

Idem aa. ad provinciales byzacenos. nequaquam emphyteuticos fundos ante commissi vitium ad alterum transire debere sancimus. et cetera. dat. prid. id. sept. aquileia divo ioviano et varroniano conss. (364 sept. 12).

CTh.5.15.17 [= v,13,17 h.]

Idem aa. ad mamertinum praefectum praetorio. super fundis emphyteuticis seu patrimonialibus divus iulianus legem consultissimam dedit, scilicet ut, qui ex his vel ad privatorum iura transissent vel minuto canone condicionis fisco locationibus tenerentur, ad statum retraherentur antiquum. hanc legem quidam iudicum interpretati pravius sunt quam utilitas publica postulabat, ut eiusmodi praedia ex rebus privatis nostris eruentes ibi tantummodo satisfacerent legi, ubi non intererat fisci vectigalibus, utrumne privato iure an emphyteutico possideret. quamquam igitur animadvertimus esse consultius in eodem statu fundi maneant, in quo ante legem divi iuliani fuerant, de quibus tamen nihil specialiter statuit, ab his, quibus omnia deinceps erogata sunt, auctoritas tua redhiberi eos maturo iubebit auxilio. erga ceteros sane fundos, quos recentium principum effusio aut perpetuo iure donavit aut deminuto canone concessit emphyteuticariis obtinendos, edictum comprehensi principis auctoritas tua valere praecipiat. dat. et proposita romae vi k. nov. divo ioviano et varroniano conss. (364 oct. 27).

CTh.5.15.18 [= v,13,18 h.]

Idem aa. ad florianum comitem. quotienscumque emphyteutici iuris praedia in vitium delapsa commissi actis legitimis ac voci fuerint subicienda praeconis, super facto licitationis et augmento nostra perennitas consulatur, nec prius eius dominio, qui ceteros oblatione superavit, perpetuae firmitatis robur accedat, quam si super pensionis modo, conductoris nomine, enthecae quantitate nostrae tranquillitatis arbitrium fideli ratione consultum observanda praescripserit. dat. iiii k. mart. triveris valentiniano et valente aa. conss. (368? 370? 373? febr. 26).

CTh.5.15.19 [= v,13,19 h.]

Idem aa. ad germanianum comitem sacrarum largitionum. fundi emphyteutici patrimonialisque iuris in antiquum ius praestationemque redeant, ne quoquo modo exempti ab emphyteutico patrimonialique titulo veluti privato iure teneantur, rectoribus provinciarum et rationalibus monendis, ut sciant contra commoda largitionum nostrarum specialia non admittenda esse rescripta, his tantummodo exceptis, quos in re privata nostra secundum legem datam iam dudum in hoc nomine manere praecepimus. dat. v. k. aug. valentiniano et valente aa. conss. (365? 368? iul. 28).

CTh.5.15.20 [= v,13,20 h.]

Idem aa. ad germanianum comitem sacrarum largitionum. placuit, ut emphyteuticorum fundorum patrimonialiumque possessores, quo voluerint, quo potuerint tempore et quantum habuerint pensionis paratum, dummodo non amplius quam in tribus per singulos annos vicibus, officio rationalis adsignent ac de suscepto ab eodem securitatem eodem die pro more percipiant, modo ut intra ianuariarum iduum diem omnis summa ratiociniis publicis inferatur: gravissimae poenae subdendo officio, si cuiquam quolibet anni tempore, dummodo nequaquam numerum trinae illationis excedat, solutionem facere gestienti negaverit susceptionis officium vel si moram fecerit in chirografo securitatis edendo. super quo possessores apud curatores vel magistratus aut quicumque in locis fuerit, qui conficiendorum actorum habeat potestatem, conveniet contestari, ut et de officii insolentia constet, in quod exercenda vindicta est, et his possit esse consultum. dat. xiiii k. iun. remis gratiano n. p. et dagalaifo conss. (366 mai. 19).

CTh.5.15.21 [= v,13,21 h.]

Idem aa. ad auxonium praefectum praetorio. si fundos patrimoniales vel emphyteuticos quispiam postularit, super nomine suo ad nostram clementiam sciat esse referendum, ut temeritatis notam subeat. sane si rationalis vel eius officium per coniventiam fundum huiusmodi tradendum esse crediderit, summo supplicio sese adficiendum esse cognoscat, ademptis facultatibus. dat. prid. ........ (a. 368-370 ...).

CTh.5.16.0. De agricolis et mancipiis dominicis vel fiscalibus sive rei privatae?

CTh.5.16.29 [= v,14,5 h.]

................Praeter eas, quarum agit curam officium rei privatae canonis emphyteutici annonas sacris largitionibus pendantur, illud etiam, quod his fundis vel iuris rei publicae praeter antiquum canonem peraequatio imposuit, privatis largitionibus inferatur. dat. v kal. iul. theodoro v. c. cons. (399 iun. 27).

CTh.5.16.30 [= v,14,6 h.]

Imppp. arcadius, honorius et theodosius aaa. silvano comiti rerum privatarum. qui praedia domus nostrae perpetuo iure detentant, iuxta tenorem praesentis iussionis maturius exigantur, tum etiam omnia reliqua, quae huc usque officii palatini neglegentia resederunt, pari cura compulsa, protinus privato aerario nostro inferantur. dat. iii non. oct. ravenna stilichone et anthemio conss. (405 oct. 5).

CTh.5.16.31 [= v,14,7 h.]

Idem aaa. volusiano comiti rerum privatarum. quidquid praediorum ex tempore, quo clementiae nostrae pater iam humanam in caelestem aeternitatem mutavit, de re privata nostra vel donatum iure directo pervenire monstratur ad quamcumque personam, auferendum serenitas nostra decernit. dat. iii k. dec. ravenna basso et filippo conss. (408 nov. 29).

CTh.5.16.32 [= v,14,8 h.]

Impp. honorius et theodosius aa. cereali comiti rerum privatarum. ne omni patrimonio domus aeternalis venditionibus denudetur, praeceptione praeteriti temporis antiquata distractionem volumus conquiescere, atque in domo aeternali universa praedia, quae ex promulgatae auctoritatis die reliqua fuerint, retineri. illud tamen sollicita praecipimus ordinatione constitui, ut, si pretia, quae ab emptoribus illata sunt, intra provincias retinentur nec ad sacratissimum............

CTh.5.16.33 [om. h.]

.........Us propositis super data forma cognoverint, eadem emptoribus intra anni spatium praebeantur, nulli qui hoc tempus excesserit, in emptionem praerogativam sibimet vindicantes. verum nullus ambigat quae compararit penes se propriosque successores in perpetua hac praestatione canonis firmiter esse mansura. dat. id. iun. constantinopoli d. n. theod. a. iiii et qui fuerit nuntiatus. (412 iun. 13).

CTh.5.16.34 [= v,14,9 h.]

Impp. theodosius a. et valentinianus c. valerio comiti rerum privatarum. thebaide qui...Bricalis emit ad rem dominicam pertinentem ex a.. deinceps quibuscumque eiusdem condicionis, qui iuxta p...Turae constitutionis tenorem emit, fundos tute liceat possideri, ita ut fideiussores ab huiusmodi mercatu extranei quidam ea proprium patrimonium ..... non de eiusdem possessionis ac iuris incor..R....Tur quam de re nequaquam in m.....Es.... tributum solvendo divinam dom...... verum quotiens alicui colonorum agrum privati patrimonii nostri placuerit venundari, non unus tantum, qui forte consortibus suis gravis ac molestus existat, sed alii quoque duo vel plures ex simili origine ac iure venientes in supra dicta emptione socientur. dat. id. dec. constantinopoli theod. a. xi et valentiniano c. conss. (425 dec. 13).

CTh.5.16.35 [= v,14,10 h.]

Idem aa. iohanni comiti rerum privatarum. praedia, quae ad ius privatum divinae domus pertinent, venundari censemus exceptis palatiis atque his possessionibus.................

CTh.5.17.0. De fugitivis colonis, inquilinis et servis

CTh.5.17.1pr. [=brev.5.9.1pr.]

Imp. constantinus a. ad provinciales. apud quemcumque* colonus iuris alieni fuerit inventus, is non solum eundem origini suae restituat, verum super eodem capitationem temporis agnoscat.

CTh.5.17.1.1 [=brev.5.9.1.1]

Ipsos etiam colonos, qui fugam meditantur, in servilem condicionem* ferro ligari conveniet, ut officia, quae liberis congruunt, merito servilis condemnationis compellantur implere. dat. iii. kal. nov. pacatiano et hilariano coss.

interpretatio. si quis alienum colonum sciens in domo sua retinuerit, ipsum prius domino restituat et tributa eius, quam diu apud eum fuerit, cogatur exsolvere: ipse vero, qui noluit esse, quod natus est, in servitium redigatur

CTh.5.17.2 [=brev.5.9.2]

Imppp. valent., theodos. et arcad. aaa. cynegio pf. p. quisquis colonum iuris alieni aut sollicitatione susceperit aut occultatione celaverit, pro eo, qui privatus erit, sex auri uncias, pro eo, qui patrimonialis, libram auri cogatur inferre. dat. viii. kal. nov. constantinopoli, honorio n. p. et evodio coss.

interpretatio. si quis colonum alienum aut sollicitaverit aut occultaverit, si privati hominem sua sollicitatione susceperit, sex auri uncias domino reddat; si fiscalem sollicitatum tenuit, libram auri cogatur implere

CTh.5.17.3

........Ad florentium comitem sacrarum largitionum. quod si dominus servum aut colonum alienum regionis dumtaxat nostrae sciens in domo vel in agro suo consistentem iudicibus non praesentat aut admonitus a fugitivi domino eum adsignare dissimulat, multam retentatoris incurrat. (........).

CTh.5.18.0. [=brev.5.10.0.] De inquilinis et colonis.

CTh.5.18.1pr. [=brev.5.10.1pr.]

Impp. honor. et theodos. aa. palladio pf. p. si quis colonus originalis vel inquilinus ante hos triginta annos de possessione discessit, neque ad solum genitale silentii continuatione repetitus est, omnis ab ipso, vel a quo forte possidetur, calumnia penitus excludatur quem annorum numerum futuris quoque temporibus volumus observari.

CTh.5.18.1.1 [=brev.5.10.1.1]

Quod si quis originarius intra hos triginta annos de possessione discessit, sive per fugam lapsus, seu sponte seu sollicitatione transductus, neque de eius condicione* dubitatur, eum, contradictione summota, loco, cui natus est, cum origine iubemus sine dilatione restitui.

CTh.5.18.1.2 [=brev.5.10.1.2]

Quod si forte ipse, de cuius proprietate certatur, fatali sorte consumptus* est, eius posteritatem agrorum iuri cum omni peculio atque mercedibus, velut eo superstite, qui decessit, celeri iubemus exsecutione revocari.

CTh.5.18.1.3 [=brev.5.10.1.3]

In feminis sane observationem volumus esse diversam. itaque mulierum, quae fuisse originariae docebuntur, si ante vicesimum annum de solo, cui debebantur, abscesserint, universa repetitio cesset; earum vero, quarum intra comprehensum tempus discessio comprobatur ac de condicione* nulla dubitatio est, prorsus dominis perire non sinimus, ea tamen condicione* servata, ut vicaria cum agnatione partis tertiae non negetur, quae de colono suscepta est alieno, ita ut pro filiis quoque contrarii praebeantur.

CTh.5.18.1.4 [=brev.5.10.1.4]

Quod si non ad alienum praedium, sed cuiuscumque* liberi hominis ac sui iuris secuta consortium in urbibus vel in quibuscumque* locis victura consistit, si modo intra praefinitum tempus reposcitur, eius omnem originem secundum vetera constituta conveniet revocari.

CTh.5.18.1.5 [=brev.5.10.1.5]

Contestatas autem lites, si tamen quisquam docebitur solenniter fuisse conventus, salvas repetentibus esse decernimus. dat. vi. kal. iul. ravenna, monaxio et plinta coss.

interpretatio. si quis colonum alienum in re sua vel in fuga lapsum vel sua voluntate migrantem triginta annos habuerit, ac si suum vindicet. qui si intra triginta annos inventus fuerit a domino, cum filiis secundum legem sibi debitis et omni peculio revocetur. quod si forte mortuus fuerit, filii eius cum mercedibus suis vel patris mortui a domino revocentur. colona etiam si viginti annis in alieno dominio et iure permanserit, a priore domino non requiratur; si tamen intra viginti annos inventa fuerit et de alieno colono filios susceperit, cum agnationis parte tertia revocetur: quia colonum duae partes agnationis sequuntur. sane ne separatio coniugii fiat, illum, cuius colonus est, vicariam mulierem et pro tertia agnatione mulieris domino compensare praecipimus. si vero mulier iuris alieni ingenuum maritum duxerit, omnis mulieris agnatio ad eius dominium pertinebit. quod hic minus est de colonae agnatione, in novellis legibus invenitur

CTh.5.19.0. [=brev.5.11.0.] Ne colonus inscio domino suum alienet peculium vel litem inferat ei civilem.

CTh.5.19.1 [=brev.5.11.1]

Impp. valent. et valens aa. ad clearchum vicarium asiae. non dubium est, colonis arva, quae subigunt, usque adeo alienandi ius non esse, ut, et si qua propria habeant, inconsultis atque ignorantibus patronis in alteros transferre non liceat. dat. vi. kal. febr. valentin. et valente aa. coss.

interpretatio. in tantum dominis coloni in omnibus tenentur obnoxii, ut nescientibus dominis nihil colonus neque de terra neque de peculio suo alienare praesumat

CTh.5.20.0. [=brev.5.12.0.] De longa consuetudine.

CTh.5.20.1 [=brev.5.12.1]

Imp. iulianus a. ad maximum. venientium est temporum disciplina, instare veteribus institutis. ideoque quam nihil per causam publicam intervenit, quae diu servata sunt, permanebunt. dat. iv. kal. mart. constantinopoli, iuliano a. iv. et sallustio coss.

interpretatio. longa consuetudo, quae utilitatibus publicis non impedit, pro lege servabitur