Ibat per Veteres tunicatus forte Tabernas

quidam annis iuvenis nec voltu serior idem,

bellus et urbanus, nihil indefessus agendo.

Si toga dest umeris, digito non, thunice, laevae,

5

anule, non destis levibus, sicyonia, talis.

Praeterea flavos, procero corpore, sic ut

trans ripas fortasse Padi crevisse putares.

Cetera nil optet puero nutricula, quod non

huic uno tribuat, formam, rem, denique mentem,

10

aspectu quivis, nisi quid color arguit albus

atque inducta genis oculorum longior umbra.

Venerat ad nonam pedetemtim a Castore pilam,

qua crotalis sonat et mima saltante taberna:

exadversus adest statura parvolus alter,

15

mundus et acer et is qui vano plurima gestu

secum ageret, digitis conclusis rite duobus,

saepius extendens infesto pollice dextram.

Perstrictus taciti strepitu certaminis auris

cauponam pernix evaserat, ecce "Quid?" audit

20

"quo videor, Licini, tibi casu struma Vatini?

nam minitabundus praeter nos ire parabas.

Effluxitne animo quod heri convenit? Adesdum!"

"O Valeri, mi feste dies" respondit, "at adsum.

Nescioquid mecum gradiens meditabar et ultra

25

quam vellem mentis nos impetus ipse ferebat.

Quid tu, belle? satin recte? Sed pallor amantem

arguit. Heu vereor ne exerceat illa boôpis

Alciden Iuno te alium. Cave. Consulis uxor

est, si non eadem Iovis est uxorque sororque!"

30

"Nugaris, Licini: nihil hoc" ait "adtinet ad nos.

Amentis, nec amantis erat". "Cur? scire laboro.

Dic nobis" inquit "sodes, hína eídomen ámpho".

"Nosti: non vir me consul, non Iuppiter ipse

deterreret, ut iste bonus deterret adulter,

35

qui colit, urguet, amat, qui rursus respuit, odit,

istud qui nomen de more boôpis fecit".

"Num Cicero?" "Cicero". "Qui? quaeso. Nonne patronus

optimus ... ?" "Em! fateor talem mihi, stante corona,

visum, cum graviter sit sanctum dixit apud vos

40

hoc igitur nomen (meministin, Calve?) poetae.

Nunc aliud longe est". "Quine ipsos saepe poetas

eludit ..." "Sine nos eludat, iure vocet nos

cantores, dum ne mox ipse poemata tangat!"

"Dum ne, inquam, desiderio se venditet ultro,

45

false, tuo! Sed macte, puer, virtute: nihildum

profecit, nihil, adiuro, post proficiet, si

vera Terentia, quod dicunt, praesensit". "Ain tu?"

"Sic". "Me, ocelle, beas". "Et ab hoc metuo Pulchello,

Patri quem dicunt Patriae ne forte mali quid

50

apportetur. At hora abiit iam tota. Tabernam

cur cessas intrare pudens?" "I prae, sequar". "Euge!"

Ut consederunt, melioris copa lagenam

iussa notae tulit et cyathos. Potatur. Utrumque

movit deinde pedum et manuum crotalistria plausu:

55

te magis heu, Valeri. Nam dum fiagrantibus illi

imminet hic oculis et toto pectore, lapsae

forte pugillares ita defluxere tabellae

in mensam. Quibus obrepsisti, Calve, sinistra.

Arripit et subito legit et pronuntiat Ille

60

mi par esse deo ... "Iam Calvom iure vocem te,

Marrucine Asini?" conclamat "redde" Catullus

"redde pugillares". "Ad calcem dum veniam, sis".

"O sectumque mala mihi sutumque alite buxum!

Moecha mihi pridem quod ridens involat, et nunc ..."

65

"Nunc minime tibi moechus ego; magis, inprobe, moecho.

Qualis enim est, cyathis totidem quae pulchra bibatur

Lesbia, quot bibitur Celeris, si collibet, uxor?

Heu vere statuo nimium gestire Catullum!"

"Ten sanum, iucunde, rear?" "Si scribere versus

70

insani est, dicas ambo insanire licebit".

Arreptoque stilo coepit perarare tabellas.

It stilus et tenui proscindit vomere ceram:

nusquam haeret nec cunctatur nec vertitur umquam.

I. EIDOLON HELENAE

Otium, Valeri, tibi molestum est.

75

Somnias vigil atque vana captas

nubila, aera solitudinemque,

seu quid vanius est inaniusque.

Namque femina non id est, quod ipsa est,

sed quod esse cupis, quod esse reris

80

tute eam; tibi non amatur ipsa,

sed tuae mera mentis umbra quaedam.

Idaeaque Helenen trahis biremi,

concupiscis, haves, amas, potiris,

pugnasque et cruciaris interisque:

85

tu quidem excruciabere et peribis:

in Pharo latet insula puella,

quam verax habitat senex marinus.

Tum, Valeri, certas aequatam currere ceram.

It manus et metam velox evitat et addit

90

in spatia: inversa buxum conscribitur hasta.

II. ALAUDAE

Tintinant aures mihi nuntiantes

non ita absenti bona verba dici,

mens nec ipsa iam meliora de me

        sentit et adfert.

95

Quin et ex alto videor mihi corde

omen exaudire malum, velut si

tu gemas, orto Cane, parra, nulli

        conspicienda.

Sentio: sed quid faciam? Voluptas

100

altior sensus animumque tangit

et beat, monstrent licet haec et illa et

        omnia letum.

Inminent campis nebulae malignis,

alites ipsis nebulis rapaces:

105

garriunt vero super has et illas

        semper alaudae.

Hinc voluit propriis Calvom meminisse Priapi

versiculis, elegis Sileni Musa Catullum.

III. PRIAPUS

Sola deliciis suis destituta puella

110

quaedam reptat in hortulo, subrubent ubi mala,

iamque humi cucumis viret, iam cucurbita pallet.

Tristis adloquitur senem mox puella Priapum:

"Cur, quaeso, iuvenis iubet me valere, Priape,

cuius in tenero fides tanta amore reperta est?

115

cui nemo facinus volens exprobraverit, unum

praeter hoc miserae mihi, nolit ipse quod unus?

Qui tamen sequitur malam stultus omnivolamque

feminam, et magis et magis tanto deperit illam

quanto digna minus minusque et videtur et ipsa est".

120

Cui Priapus: "In hortulo falce qui tibi tutus

est mea, aspice ut mala dulcia pendent,

aspice ut tibi et inminent sorba livida eidem.

Quae si sponte cadunt, legis sorba, mala relinquis.

Namque dulcem ab eo trahunt ipso sorba

125

unde amarities venit multa marcida malis.

Haec contusa, puto, levi quamvis volnere sordent,

haec sunt in pretio magis quo sunt putidiora".

IV. SILENUS

"Te clausum gleba Pariorum marmoris una

        in lapicidinis delituisse ferunt

130

Aevi qui cursum, qui longa silentia labi

        audieris longis pervigil auriculis;

cum vero cunei diviso marmore glebam

        solverunt, exstas protinus e lapide:

dic age, quae tantum diducat labra voluptas

135

        et quo sis nobis nomine rite deusÈ.

"Nullus eram latuique diu Silenus, et idem

        hic Genius bruti marmoris usque fui.

Nil circum nisi marmor erat, pars marmoris ipse:

        sic magno mixta est parvola gutta mari.

140

Hic Amor uda tuens, hic mecum nuda latebat

        emergens pelago Praxitelia Venus,

hic Bacchus mecum florens, hic Maenades; euhoe!

        nocturnoque lapis murmure plenus eratÈ.

Hic ubi facundi calices hausere Falerni,

145

alterni dicunt discordi carmine Noctem.

V. NOCTIS PARTES PRIORES

Abibat in crepusculum dies nimis morata.

Inops, amore perditus, domo remotus, "Inger,

vini ministeri" inquii "scyphos meracioris".

Ut lychnus igne floruit, iam prima fax bibentis

150

rugis videt senilibus frontem solutiorem.

Cubare tempus ut fuit, caput mihi bibenti,

quae me, puella, fugeras, exoscularis absens.

Ut tempus omne defuit, me visus est bibente

adesse tinnulum mihi qui commodaret aurum;

155

mediaque nocte principes et plebs domum bibentem

magnis vocare plausibus me; rex et audiebam.

VI. NOCTIS PARTES ALTERAE

Ut galli cecinere, illud Ave et perpetuo vale

invitus recolo, quod neque, lux, audieram libens.

Quare, sic ut erant cuncta gravi pressa silentio,

160

omnes adfuerunt iam positae sollicitudines.

Subversos calices deseruit lychnus et in nigris

me solum tenebris et memorem destituit mei.

Dilucescit: abest et genetrix et pater et domus,

telluremque aliam sol alius detegit exsuli.

165

Tum tardo sulcant ambo mucrone tabellas.

Te, Circe, Calvos canit et te, Anticle, Catullus.

VII. CIRCE

Ut Sole nata Circe semel adtigit oculis

heroa, subitus aegros amor inpulit animos;

itaque ad pedes viri amens provolvitur; ab eo,

170

prensis genubus, amorem petit anxia misere.

Quid alumnus ibi Iovis, quid populator urbium?

Simul undique pepulit lux umbras nova resides,

socii ducem foventes calida stabula sues

limis vident Ulixen fera per nemora gradi

175

Comes est itineris illi vaga cerva pede levi.

Hanc virgula cohercens, quocumque cupit, agit,

quae virgula sociorum male terga tetigerat.

Cicuresque iam leones domitique modo lupi

surgunt eramque longis ululatibus agitant.

VIII. ANTICLUS

180

Dimicat Anticlus: pugnanti personat auris

cognita longinqua maga vox a coniuge, clausum

quae vox nuper equi lignea conmorat in alvo.

paene vir et socios et se ipsum prodidit amens,

absentis vocem simul excepit Hypereas

185

ni manibus multaque os conpressisset Ulixes

vi respondenti iamiamque exire volenti.

"Infans! non coniunx" inquit "tibi: Tyndaris haec est,

quae teque in letum vocat et communiter omnis!"

Sic erat: ille memor carae nunc coniugis instat

190

et furit in Troas facibus nocturnus et hasta,

donec Deiphobi pugnans procumbit ad aedis.

Ardebant aedes, cum vir iam mortis in ipso

limine conspexit Menelaum. "Rex," ait "audi!

si quicquam de te meritus procul omnibus aegre,

195

invitus, morior carisque parentibus atque

fratribus atque domo, me fac Helene Ledaea

visat et, ut nuper, voces imitetur amatae

coniugis: hoc fuerit pro tantis luctibus unum,

coniugis audita si tantum voce quiescam".

200

Annuit armipotens casum miseratus amici.

Ut vero (clara cingunt incendia fiamma)

prodiit et lento coram gradiens incessu

Tyndaris Anticlo semel adstitit admiranti,

"Ne, dea, ne quicquam, quaeso, Iove nata, loquaris"

205

inquit "ut aspectam moribundo pectore portem

unam te servemque memor, neu vita sub umbras

cum lacrimis fugiat sese miserata". Nec illinc

declinans oculos paulatim est obrutus umbra.

Tum duo versiculis vates caelestia tangunt:

210

Hesperus adridet Calvo, sed Luna Catullo.

IX. HESPERUS

Ne, puer, maledixeris

linquens Lucifero domum

cum patris grege, cum pedo,

quod tu, Lucifer ut iubet,

215

        peram sumis abisque;

unus et peragras agros

tu quidem, unus et emicat

caelo Lucifer, atque alau-

dae superne canunt, sonant

220

        tintinnabula terris.

Perge, ne maledic, puer,

namque vespere te domum

sidus et referet. Domi

ligna sunt, puer, in foco,

225

        mater est, bona puls est.

Unus et peragras humi

tu quidem, unus et emicat

sublime Hesperus: abstulit

Lucifer, referet novo

230

        nomine Hesperus idem.

Nupta, tu quoque ne nimis

criminare, quod Hesperus

tardus haereat (hoc quidem

tu tecum, bona sed palam

235

        carpis advenientem):

uxor in thalamo viri

mane cras eadem nimis

criminabere, quod nimis

Lucifer properet, novo

240

        nomine Hesperus idem.

X. LUNA

Luna, quae vaga vertici

montis et tacitis casis

inmines et anhelitu

         lucidos legis amnis,

245

te canam miseris piam,

Luna, nam simul occidit

Sol et aurea cum die

Spes hinc avolat omnis;

         non eam sinis exsulem

250

tunc abire, sed excipis

candido trepidam sinu

vestis, Luna, vietae;

induis trepidae tuum

lumen, atque silentiis

255

rosidis madidam tuis

        huc Spem, Luna, remittis:

facta quae leve Somnium

clausas ingreditur domos,

exilisque, ope qua solet,

260

        dormientibus adstat.

Haec tu, Calve, supervolitans levis aequora cerae:

XI. NESTOR

Eamus! Ecquis ancorale solvere

moratur? ecquis alba vela pandere?

Eamus atque iam petamus insulas

265

ubi est Achillis umbra praepetis pedes.

Humi haeret hasta, currus adstat, hordeo

equi fruuntur, arbori ipse se applicat;

sub arbore umbra Nestoris sedet senis.

"Fuisse pauper" Aeaci nepos ait

270

"colonus atque pauperis, senex, quoque

bubulcus ipse, sed diutius quidem

fuisse mallet hic! Quid interest enim,

age, omnibus vel imperare mortuis?"

"Deosne" Nestor inquit "inmemor tui

275

lacessis usque, praeter une ceteros

beate? Namque quicquid istud est, quod es,

adhuc iuventa prima suppetit tibi

equosque iungis excitasque pulverem.

Ego ille iure, qui prius Gerenius

280

eques vocabar omnibus, querar magis

senex perennis usquequaque desidens".

Haec haerens uno versu tu quoque, Catulle:

XII. REDITUS

Eamus: esse nuntium ferunt matri

non belle. Eamus: heu piae malest matri

285

periculose cara mater aegrotat,

exstinguitur. Citata me rapit raeda.

Est foedus aer, stridulo natant imbri

viae. Domum nanciscor. Adferunt: "Actum est.

Iam nec potest videre nec potest fari;

290

matrisque membra solvit ultimum frigus".

Accedo. At oculum mater adlevat: fatur:

"Quin facitis ignem? pupulus meus friget".

Alterni posthac referunt haec ordine vates:

XIII. AMOR

1

Ut violae circa ripas et flumina, cum ver

295

incipit et clari vicerunt frigora soles,

permulcent auras, procul et via fragrat odore

et procul aeria fruitur novitate viator:

at propius cupide ripas accede, viator:

nullus odor naris temptabit, nulla voluptas:

300

sic et amor: dum primus abest, dum fervet oletque:

si propius tandem, victus dulcedine, tangis,

iam nec olet nec fervet amor nec denique quicquam est.

2

Ut flos in clausis humilis viget hesperis hortis

inter odoratas violas et lilia, nullo

305

in pretio, quippe ex se nullum exspiret odorem:

praeteriens luci despectat iure viator:

ast idem redeat multa vel nocte viator:

nocte olet et secum vigil aurea sidera mulcet:

sic amor: ut luci despectent, ut male volgo

310

audiat; ut tranquilla quies advenit et umbra

ille animum quodam secretum ture vaporat.

Hic Calvos: "Satis est lusum: labor ultimus hic est".

XIV. MEL

At tu, Catulle, somnia, ut lubet: licet

captare nubes, experiri Lesbiam.

315

Tua, ut leo, in te patere, saeve, verbera,

sine illa taetra peste morboque inplicet,

expellat omni pectore omne gaudium,

perurat intestina! Nam quid adtinet?

Flores amaros apibus offerat salix:

320

apes amaro ex flore dulce mel liquant.

Tristisque amor progignet iste carmina

saeclis futura plurimis dulcedini.

Consurgunt tandem, nam serior appetit umbra.

Mox vero ut minime iuvisset cena Catullum,

325

non oculos somnus noctu texisset (at illum

excepit, lecto deserto, lectulus, et sic

fecit, Calve, tibi parvom, iucunde, poema),

ipse, puto, dixit, nec me narrare necesse est.