Epistola Christoferi Colom—cui etas nostra multum debet, de insulis in mari Indico nuper inventis, ad quas perquirendas octavo antea mense auspiciis et ere invictissimi Fernandi Hispaniarum Regis missus fuerat—ad magnificum dominum Raphaelem Sanxis, eiusdem serenissimi Regis thesaurarium, missa, quam nobilis ac litteratus vir Aliander de Cosco ab Hispano ideomate in latinum convertit tercio Kalendas Maii .M.cccc.xciij. Pontificatus Alexandri Sexti anno primo.] Quoniam suscepte provinciæ rem perfectam me consecutum fuisse gratum tibi fore scio, has constitui exarare, quæ te uniuscuiusque rei in hoc nostro itinere geste inventeque admoneant.

Tricesimo tercio die postquam Gadibus discessi, in mare Indicum perveni, ubi plurimas insulas innumeris habitatas hominibus reperi. Quarum omnium pro fœlicissimo Rege nostro, præconio celebrato et vexillis extensis, contradicente nemine possessionem accepi. Primeque earum divi Salvatoris nomen imposui, cuius fretus auxilio tam ad hanc quam ad ceteras alias pervenimus. Eam vero Indi Guanahanyn vocant. Aliarum etiam unamquamque novo nomine nuncupavi, quippe aliam insulam Sancte Marie Conceptionis, aliam Fernandinam, aliam Hysabellam, aliam [f. 30v] Iohannam et sic de reliquis appellari iussi.

Quam primum in eam insulam (quam dudum Iohannam vocari dixi) appulimus, iuxta eius littus occidentem versus aliquantulum processi, tamque eam magnam nullo reperto fine inveni, ut non insulam, sed continentem Chatay provinciam esse crediderim, nulla tamen videns oppida municipiave in maritimis sita confinibus preter aliquos vicos et predia rustica, cum quorum incolis loqui nequibam. Quare simul ac nos videbant, surripiebant fugam. Progrediebar ultra existimans aliquam me urbem villasve inventurum. Denique videns, quod longe admodum progressis nihil novi emergebat: et huiusmodi via nos ad septentrionem deferebat (quod ipse fugere exoptabam; terris etenim regnabat bruma ad austrumque erat in voto contendere nec minus venti flagitantibus succedebant) constitui alios non operiri successus. Et sic retrocedens ad portum quendam (quem signaveram) sum reversus. Unde duos homines ex nostris in terram misi, qui investigarent, essetne Rex in ea provincia urbesve aliquæ. Hi per tres dies ambularunt inveneruntque innumeros populos et habitationes, parvas tamen et absque ullo regimine. Quapropter redierunt.

Interea ego iam intellexeram a quibusdam Indis, quos ibidem susceperam, quomodo huiusmodi provincia insula quidem erat. Et sic perrexi orientem versus eius semper stringens littora usque ad miliaria .cccxxij., ubi ipsius insulæ sunt extrema. Hinc aliam insulam ad [f. 31r] orientem prospexi distantem ab hac Iohanna miliaribus .liiij. Quam protinus Hispanam dixi in eamque concessi et direxi iter quasi per septentrionem, quemadmodum in Iohanna, ad orientem miliaria .dlxiiij.

Quæ dicta Iohanna et alie ibidem insule quam fertilissime existunt. Hæc multis atque tutissimus et latis nec aliis, quos unquam viderim, comparandis portibus est circumdata. Multi maximi et salubres hanc interfluunt fluvii, multi quoque et eminentissimi in ea sunt montes. Omnes he insule sunt pulcerrime et variis distincte figuris, pervie et maxima arborum varietate sidera lambentium plene. Quas nunquam foliis privari credo, quippe vidi eas ita virentes atque decoras, ceu mense Maio in Hispania solent esse. Quarum alie florentes, alie fructuose, alie in alio statu secundum uniuscuiusque qualitatem vigebant. Garriebat philomena et alii passeres varii ac innumeri mense Novembris, quo ipse per eas deambulabam. Sunt preterea in dicta insula Iohanna septem vel octo palmarum genera. Quæ proceritate et pulchritudine (quemadmodum cetere omnes arbores, herbe fructusque) nostras facile exuperant. Sunt et mirabiles pinus, agri et prata vastissima, varie aves, varia mella variaque metalla, ferro excepto.

In ea autem, quam Hispanam supra diximus nuncupari, maximi sunt montes ac pulchri, vasta rura, nemora, campi feracissimi seri pa<s>c<u>isque et condendis edificiis aptissimi. Portuum in hac insula commoditas et præstantia flumi[f. 31v]num copia salubritate admixta hominum—quæ nisi quis viderit—credulitatem superat. Huius arbores, pascua et fructus multum ab illis Iohane differunt. Hæc præterea Hispana diverso aromatis genere, auro metallisque abundat.

Cuius quidem et omnium aliarum, quas ego vidi et quarum cognitionem habeo, incole utriusque sexus nudi semper incedunt, [f. 32r] quemadmodum eduntur in lucem, præter aliquas feminas, que folio frondeve aliqua aut bombicino velo pudenda operiunt, quod ipse sibi ad id negocii parant. Carent hi omnes (ut supra dixi) quocunque genere ferri. Carent et armis, utpote sibi ignotis, nec ad ea sunt apti; non propter corporis deformitatem (cum sint bene formati), sed quia sunt timidi ac pleni formidine. Gestant tamen pro armis arundines sole perustas, in quarum radicibus hastile quoddam ligneum siccum et in mucronem attenuatum figunt; neque his audent iugiter uti. Nam sæpe evenit, cum miserim duos vel tris homines ex meis ad aliquas villas, ut cum earum loquerentur incolis, exiisse agmen glomeratum ex Indis et, ubi nostros appropinquare videbant, fugam celeriter arripuisse despretis a patre liberis, et e contra; et hoc non, quod cuipiam eorum damnum aliquod vel iniuria illata fuerit. Immo ad quoscunque appuli et quibuscum verbum facere potui, quicquid habebam, sum elargitus: pannum aliaque permulta, nulla mihi facta versura. Sed sunt natura pavidi ac timidi.

Ceterum ubi se cernunt tutos, omni metu repulso sunt admodum simplices ac bone fidei et in omnibus, quæ habent, liberalissimi. Roganti, quod possidet, inficiatur nemo. Quin ipsi nos ad id poscendum invitant. Maximum erga omnes amorem pre se ferunt. Dant queque magna pro parvis, minima licet re, nihilove contenti. Ego attamen prohibui, ne tam minima et nullius precii hisce darentur, ut sunt lan[f. 32v]cis, parapsidum, vitrique fragmenta, item clavi, ligule; quanquam, si hoc poterant adipisci, videbatur eis pulcerrima mundi possidere iocalia. Accidit enim quendam navitam tantum auri pondus habuisse pro una ligula, quanti sunt tres aurei solidi, et sic alios pro aliis minoris precii, præsertim pro blanquis novis [et quibusdam nummis aureis]. Pro quibus habendis dabant, quicquid petebat venditor, puta unciam cum dimidia et duas auri vel triginta et quadraginta bombicis pondo, quam ipsi iam neverant. Item arcuum amphore, hidrie doliique fragmenta bombice et auro tanquam bestie comparabant. Quod quia iniquum sane erat, vetui dedique eis multa pulcra et grata, que mecum tuleram, nullo interveniente premio, ut eos mihi facilius conciliarem fierentque christicole, et ut sint proni in amorem erga Regem, Reginam principesque nostros et universas gentes Hispaniæ ac studeant perquirere et coacervare eaque nobis tradere, quibus ipsi affluunt et nos magnopere indigemus.

Nullam hii norunt ydolatriam. Immo firmissime credunt omnem vim, omnem potentiam, omnia denique bona esse in cœlo, meque inde cum his navibus et nautis descendisse: atque hoc animo ubi<que> fui susceptus, postquam metum repulerant. Nec sunt segnes aut rudes, quin summi ac perspicacis ingenii et homines, qui transfretant mare illud. Non sine admiratione uniuscuiusque rei rationem reddunt, sed nunquam viderunt gentes vestitas neque naves huiusmodi. Ego statim atque ad ma[f. 33r]re illud perveni, e prima insula Indos violenter arripui, qui ediscerent a nobis: et nos pariter docerent ea, quorum ipsi in hisce partibus cognitionem habebant. Et ex voto suscessit. Nam brevi nos ipsos et hi nos tum gestu ac signis, tum verbis intellexerunt magnoque nobis fuere emolumento. Veniunt modo mecum tamen; qui semper putant me desiluisse e cœlo, quamvis diu nobiscum versati fuerint hodieque versentur. Et hi erant primi, qui id, quodcunque appellabamus, nunciabant, alii deinceps aliis elata voce dicentes. ´Venite, venite et videbitis gentes ethereas!ª Quamobrem tam femine quam viri, tam impuberes quam adulti, tam iuvenes quam senes deposita formidine paulo ante concepta nos certatim visebant [magna iter stipante caterva] aliis cibum, aliis potum afferentibus maximo cum amore ac benivolentia incredibili.

Habet unaqueque insula multas scaphas solidi ligni, etsi angustas, longitudine tamen ac forma nostris biremibus similes, cursu autem velociores. Reguntur remis tantummodo. Harum quedam sunt magnæ, quedam parve, quedam in medio consistunt, plures tamen biremi, que remigetur duodeviginti transtris, maiores. Cum quibus in omnes illas insulas, que innumere sunt, traiicitur, cunque his suam mercaturam exercent et inter eos conmertia fiunt. Aliquas ego harum biremium seu scapharum vidi, que vehebant septuaginta et octuaginta remiges.

In omnibus his insulis nulla est diversitas inter gentis effigies, nulla in [f. 33v] moribus atque loquela. Quin omnes se intelligunt adinvicem. Quæ res perutilis est ad id, quod serenissimum Regem nostrum exoptare precipue reor, scilicet eorum ad sanctam Christi fidem conversionem. Cui quidem, quantum intelligere potui, facilimi sunt et proni.

Dixi, quemadmodum sum progressus antea insulam Iohanam per rectum tramitem occasus in ori[f. 34r]entem miliaria .cccxxij. Secundum quam viam et intervallum itineris: possum dicere hanc Iohanam esse maiorem Anglia et Scotia simul. Namque ultra dicta .cccxxij. passuum milia: in ea parte, que ad occidentem prospectat, due (quas non pecii) supersunt provincie, quarum alteram Indi Avan vocant. Cuius accole caudati nascuntur. Tendentur in longitudinen ad miliaria .clxxx., ut ab his, quos veho mecum, Indis percepi, qui omnis has callent insulas.

Hispane vero ambitus maior est tota Hispania a Cologna usque ad Fontem Rabidum; hincque facile arguitur quod quartum eius latus, quod ipse per rectam lineam occidentis in orientem traieci, miliaria continet .dlxllll. Hæc insula est affectanda, et affectata non spernenda. In qua—etsi aliarum omnium, ut dixi, pro invictissimo Rege nostro solemniter possessionem accepi, earumque imperiun dicto Regi penitus committitur—in oportuniori tamen loco atque omni lucro et commertio condecenti cuiusdam magne ville, cui Nativitatis domini nomen dedimus, possessionem peculiariter accepi, ibique arcem quandam erigere extemplo iussi, que modo iam debet esse peracta. In qua homines, qui necessarii sunt visi, cum omni armorum genere et ultra annum victu oportuno reliqui; item quandam caravellam et pro aliis construendis tam in hac arte quam in ceteris peritos ac eiusdem insule Regis erga nos benivolentiam et familiaritaten incredibilem. Sunt enim gentes ille ama[f. 34v]biles admodum et benigne eo, quod Rex prædictus me fratrem suum dici gloriabatur. Et si animum revocarent et his, qui in arce manserunt nocere velint, nequeunt, quia armis carent, nudi incedunt et nimium timidi. Ideo dictam arcem tenentes duntaxat possunt totam eam insulam nullo sibi imminente discrimine (dummodo leges, quas dedimus, ac regimen non excedant) facile detinere.

In omnibus his insulis, ut intellexi, quisque uni tantum coniugi acquiescit præter principes aut reges, quibus viginti habere licet. Feminæ magis quam viri laborare videntur. Nec bene potui intelligere, an habeant bona propria. Vidi enim, quod unus habebat, aliis impartiri, presertim dapes, obsonia et huiusmodi. Nullum apud eos monstrum reperi, ut plerique existimabant, sed homines magne reverentie atque benignos. Nec sunt nigri velut ethiopes. Habent crines planos ac demissos. Non degunt, ubi radiorum solaris emicat calor. Per magna namque hic est solis vehementia, propterea quod ab equinoctiali linea distat [ubi videtur] gradus sex et viginti. Ex montium acuminibus maximum quoque viget frigus, sed id quidem moderantur Indi tum loci consuetudine, tum rerum calidissimarum, quibus frequenter et luxuriose vescuntur, presidio.

Itaque monstra aliqua non vidi neque eorum alicubi habui cognitionem excepta quadam insula Charis nuncupata, quæ secunda ex Hispana in Indiam transfretantibus existit. Quam gens quedam a finitimis habita ferocior incolit. Hi carne [f. 35r] humana vescuntur. Habent predicti biremium genera plurima, quibus in omnes Indicas insulas traiiciunt, depredant, surripiuntque quecunque possunt. Nihil ab aliis differunt, nisi quod gerunt more femineo longos crines. Utuntur arcubus et spiculis arundineis, fixis (ut diximus) in grossiori parte attenuatis hastilibus; ideoque habentur feroces. Quare ceteri Indi inexhausto metu plectuntur. Sed hos ego nihili facio plus quam alios. Hi sunt, qui coeunt cum quibusdam feminis, quæ sole insulam Matheunin, primam ex Hispania in Indiam traiicientibus habitant. He autem femine nullum sui sexus opus exercent. Utuntur enim arcubus et spiculis, sicuti de earum coniugibus dixi. Muniunt sese laminis eneis, quarum maxima apud eas copia existit. Aliam mihi insulam affirmant su pradicta Hispana maiorem. Eius incole carent pilis, auroque inter alias potissimum exuberat. Huius insule et aliarum [quas vidi] homines mecum porto, qui horum, quæ dixi, testimonium perhibent.

Denique, ut nostri discessus et celeris reversionis compendium ac emolumentum brevibus astringam, hoc polliceor: me nostris Regibus invictissimis parvo eorum fultum auxilio tantum auri daturum, quantun eis fuerit opus, tantum vero aromatum, bombicis, masticis (que apud Chium duntaxat invenitur) tantumque ligni aloes, tantum servorum ydolatrarum, quantum eorum Maiestas voluerit exigere, item reubarbarum et alia aromatun genera, quæ hii, quos in di[f. 35v]cta arce reliqui, iam invenisse: atque inventuros existimo, quandoquidem ego nullibi magis sum moratus, nisi quantum me cœgerunt venti, præterquam in villa Nativitatis, dum arcem condere et tuta omnia esse providi. Quæ etsi maxima et inaudita sunt, multo tamen maiora forent, si naves mihi, ut ratio exigit, subvenissent.

Verum multum ac mirabile hoc nec nostris meritis correspondens, sed sancte Christiane fidei nostrorumque Regum pietati ac religioni, quia, quod humanus consequi non poterat intellectus, id humanis concessit divinus. Solet enim deus servos suos, quique sua præcepta diligunt etiam in impossibilibus exaudire, ut nobis in præsentia contigit, qui ea consecuti sumus, que hactenus mortalium vires minime attigerant. Nam si harum insularum quicpiam aliqui scripserunt aut locuti sunt, omnes per ambages et coniecturas, nemo se eas vidisse asserit, unde prope videbatur fabula. Igitur Rex et Regina, principes ac eorum regna fœlicissima: cunctæque aliæ Christianorum provincie Salvatori domino nostro Iesu Christo agamus gratias, qui tanta nos victoria munereque donavit. Celebrentur processiones, peragantur solemnia sacra [festaque fronde velentur delubra]. Exultet Christus in terris, quemadmodum in cœlis exultat, cum tot populorum perditas ante hac animas salvatum iri previdet. Letemur et nos tum propter exaltationen nostræ fidei, tum propter rerum temporalium incrementa, quorum non solum Hispania, sed universa Christia[f. 36r]nitas est futura particeps.

Hec ut gesta sunt, sic breviter enarrata. Vale.

Ulisbone, pridie ydus Marcii.

Christoforus Colom, Oceanice classis Præfectus.
[Epigranma R. L. de Corbaria,
Episcopi Montispalusii
ad invictissimum Regem Hispaniarum.
Iam nulla Hispanis tellus addenda triumphis:
atque parum tantis viribus orbis erat.
Nunc longe Eois regio deprensa sub undis
auctura est titulos, Bethice magne, tuos.
Unde repertori merito referenda Columbo
gratia, sed summo est maior habenda Deo,
qui vincenda parat nova regna tibique sibique
teque simul fortem præstat et esse pium.]