de sancto euangelio praesenti tempori consonantem similitudinem audistis de his qui operantur in uinea. est enim modo tempus uindemiae corporalis. est autem et spiritualis uindemia, ubi deus gaudet ad fructum uineae suae. colimus enim deum, et colit nos deus. sed non sic deum colimus, ut nos eum meliorem colendo faciamus. colimus enim eum adorando, non arando. ille autem colit nos tanquam agricola agrum. quod ergo nos ille colit, meliores nos reddit; quia et agricola agrum colendo facit meliorem: et ipsum fructum in nobis quaerit, ut eum colamus. cultura ipsius est in nos, quod non cessat uerbo suo exstirpare semina mala de cordibus nostris, aperire cor nostrum tanquam aratro sermonis, plantare semina praeceptorum, exspectare fructum pietatis. cum enim istam culturam in cor nostrum sic acceperimus, ut eum bene colamus, non existimus ingrati agricolae nostro, sed fructum reddimus quo gaudeat. et fructus noster non illum ditiorem facit, sed nos beatiores.

ecce audite, quia sicut dixi, colit nos deus. nam quia nos colimus deum, non opus est ut probetur uobis. omnis enim homo hoc habet in ore, quia homines colunt deum. quia uero deus colit homines, quasi expauescit auditor quando audit: quia non est in usu hominum ut dicatur quia deus colit homines; sed quia deum colunt homines. debemus ergo probare uobis quia et deus colit homines; ne forte putemur uerbum indisciplinatum dixisse, et aliquis in corde suo disputet contra nos, et nesciens quid dixerimus reprehendat nos. hoc ergo constitutum est demonstrare uobis; quia et deus colit nos; sed iam dixi, sicut agrum, ut meliores nos faciat. dominus dicit in euangelio: "ego sum uitis, uos estis sarmenta, pater meus est agricola." quid facit agricola? interrogo uos, qui agricolae estis; quid facit agricola? puto quia agrum colit. si ergo pater deus agricola est, habet agrum, et colit agrum suum, et exspectat inde fructum.

denique plantauit uineam, sicut dicit ipse dominus Iesus Christus, et locauit eam agricolis, qui redderent ei fructum temporibus propriis. et misit ad eos seruos suos, ut peterent mercedem uineae. illi autem contumeliis eos affecerunt, aliquos et occiderunt, et fructum reddere contempserunt. misit alios; talia perpessi sunt. et dixit ille pater familias, cultor agri sui, et plantator et locator uineae suae: "mittam unicum filium meum; forte uel ipsum uerebuntur. et misit," inquit, "etiam filium suum." dixerunt illi apud se ipsos: "hic est haeres; uenite, occidamus eum, et nostra erit haereditas." et occiderunt eum; et proiecerunt extra uineam. cum uenerit dominus uineae, quid faciet illis malis colonis? responsum est: "malos male perdet, et uineam suam locabit aliis agricolis, qui reddant ei fructum in tempore suo." plantata est uinea, lege data in cordibus Iudaeorum. missi sunt prophetae, quaerentes fructum, bonam uitam eorum: prophetae ab eis contumeliis affecti, et occisi sunt. missus est et Christus unicus filius patrisfamilias; et ipsum occiderunt haeredem, et ideo perdiderunt haereditatem. in contrarium eis uertit malum consilium. ut possiderent, occiderunt: et quia occiderunt, perdiderunt.

et modo audistis similitudinem ex euangelio sancto, quia "simile est regnum coelorum patrifamilias, qui exiit conducere operarios ad uineam suam." exiit mane, et quos inuenit conduxit; et placuit cum eis mercedem denarium. exiit et hora tertia, inuenit alios, et adduxit ad opus uineae. et sexta hora hoc fecit, et nona hoc fecit. exiit etiam et hora undecima prope ad finem diei, inuenit quosdam uacuos et stantes; et ait illis: quid hic statis? quare non operamini in uinea? responderunt: quia nemo nos conduxit. uenite, inquit, et uos, et quod iustum fuerit, dabo uobis. mercedem denarium placuit. isti qui una hora erant operaturi, quando sibi auderent sperare denarium? sed tamen se aliquid accepturos gratulabantur. adducti sunt et ipsi ad unam horam. finito die, iussit omnibus reddi mercedem, a nouissimis usque ad primos. inde coepit reddere ab eis qui hora undecima uenerant, iussit eis dare denarium. illi qui prima hora uenerant, uidentes illos accepisse denarium, quem cum ipsis placuerat, sperauerunt se plus aliquid accepturos: uentum est et ad ipsos, et acceperunt denarium. murmurauerunt aduersus patremfamilias, dicentes: ecce nos qui sustinuimus ardorem dici et aestum, aequasti et pares fecisti illis qui unam horam operati sunt in uinea. et ait paterfamilias, iustissimum responsum reddens uni eorum: sodalis, non tibi feci iniuriam; hoc est, non te fraudaui; quod placui reddidi tibi. fraudem tibi non feci, quia quod pactus sum reddidi. huic non uolo reddere, sed donare. non licet mihi facere quod uolo de meo? an oculus tuus nequam est, quia ego bonus sum? si alicui tollerem alienum, recte reprehenderer, quasi fraudator et iniustus; si alicui non redderem debitum, recte reprehenderer, quasi fraudator et negator alieni: cum uero debitum reddo, et cui uolo etiam dono, nec cui debebam me potest reprehendere, et cui donaui debet amplius gaudere. non erat quod responderetur: et aequati sunt omnes, et facti sunt nouissimi primi et primi nouissimi; aequando, non praeposterando. quid est, facti sunt nouissimi primi et primi nouissimi? quia tantumdem acceperunt et primi et nouissimi.

quid est ergo, quod a nouissimis coepit reddere? nonne omnes, sicut legimus, simul accepturi sunt? legimus enim in alio loco euangelii, quia dicturus est eis quos ponet ad dexteram: "uenite, benedicti patris mei, percipite regnum quod uobis paratum est ab initio mundi." si ergo omnes simul accepturi sunt, quomodo hic intelligimus priores accepisse illos qui undecima operati sunt, et posteriores illos qui prima? si potuero sic dicere, ut perueniat ad intellectum uestrum, deo gratias. illi enim debetis gratias agere, qui uobis per nos erogat: non enim de nostro erogamus. si interroges de duobus, uerbi gratia, quis prior acceperit, qui post unam horam accepit, an qui post duodecimam; omnis homo respondet quia prior accepit, qui post unam horam accepit, quam qui post duodecimam. sic ergo quamuis una hora acceperint omnes, tamen quia alii acceperunt post unam horam, alii acceperunt post duodecimam horam, illi dicti sunt priores accepisse, qui post modicum temporis acceperunt. primi iusti, sicut Abel, sicut Noe, quasi prima hora uocati, felicitatem resurrectionis nobiscum accepturi sunt. alii iusti post illos, Abraham, Isaac, Iacob, et quicumque erant saeculi ipsorum, quasi tertia hora uocati, felicitatem resurrectionis accepturi sunt nobiscum. alii iusti, Moyses et Aaron, et quicumque cum illis tanquam hora sexta uocati, felicitatem resurrectionis nobiscum accepturi sunt. post ipsos prophetae sancti tanquam nona hora uocati, eamdem felicitatem nobiscum accepturi sunt. in fine saeculi omnes Christiani tanquam undecima hora uocati, felicitatem illius resurrectionis cum illis accepturi sunt. omnes simul accepturi sunt: sed uidete illos primos, post quantum tempus accipiunt. si ergo illi primi post multum tempus, nos post modicum tempus; quamuis simul accipiamus, priores uidemur accepisse, quia merces nostra non tardabit.

erimus ergo in illa mercede omnes aequales, tanquam primi nouissimi, et nouissimi primi: quia denarius ille uita aeterna est, et in uita aeterna omnes aequales erunt. quamuis enim meritorum diuersitate fulgebunt, alius magis, alius minus: quod tamen ad uitam aeternam pertinet, aequalis erit omnibus. non enim alteri erit longius, alteri breuius, quod pariter sempiternum est: quod non habet finem, nec tibi habebit, nec mihi. alio modo ibi erit castitas coniugalis, alio modo ibi erit integritas uirginalis: alio modo ibi erit fructus boni operis, alio modo corona passionis. illud alio modo: illud alio modo: tamen quantum pertinet ad uiuere in aeternum, nec ille plus uiuet illo, nec ille plus illo. pariter enim sine fine uiuunt, cum in suis quisque claritatibus uiuat: et ille denarius uita aeterna est. non murmuret ergo qui post multum tempus accepit, contra eum qui post modicum tempus accepit. illi redditur, illi donatur; utrisque tamen una res donatur.

est et in ista uita simile aliquid, et excepta illa solutione similitudinis huius, qua intelliguntur prima hora uocati Abel et ipsius saeculi iusti, tertia Abraham et ipsius saeculi iusti, sexta Moyses et Aaron et ipsius saeculi iusti, nona prophetae et ipsius saeculi iusti, undecima tanquam in fine saeculi Christiani omnes; excepta solutione ista similitudinis huius, et in ista uita nostra potest aduerti haec similitudo. tanquam enim prima hora uocantur, qui recentes ab utero matris incipiunt esse Christiani; quasi tertia, pueri; quasi sexta, iuuenes; quasi nona, uergentes in senium; quasi undecima, omnino decrepiti: unum tamen uitae aeternae denarium omnes accepturi.

sed attendite et intelligite, fratres mei, ne ideo quisque differat uenire ad uineam, quia securus est quoniam quandocumque uenerit, ipsum denarium accepturus est. securus est quidem quod ipse denarius illi promittitur; sed differre non iubetur. numquid enim et illi qui sunt ad uineam conducti, quando ad illos exibat paterfamilias, ut conduceret quos inuenit hora tertia, et conduxit, uerbi gratia, dixerunt illi, exspecta, non illuc imus nisi hora sexta? aut quos inuenit hora sexta, dixerunt, non imus nisi hora nona? aut quos nona inuenit, dixerunt, non imus nisi undecima? omnibus enim tantumdem daturus est: quare nos amplius fatigamur? quid ille daturus sit, et quid facturus sit, penes ipsum consilium est: tu quando uocaris, ueni. merces enim cunctis aequalis promittitur: sed de ipsa hora operandi, magna quaestio est. si enim illi, uerbi gratia, qui uocati sunt hora sexta, in hac aetate corporis constituti, ubi iuueniles anni feruent, sicut ipsa hora sexta feruet; si dicerent illi iuuenes uocati: exspecta, audiuimus enim in euangelio, quia omnes unam mercedem accepturi sumus; cum senes facti fuerimus, hora undecima ueniemus; tantumdem accepturi, quare laboraturi? responderetur eis et diceretur: laborare non uis, qui utrum uiuas usque ad senectam, nescis? sexta hora uocaris, ueni. paterfamilias tibi quidem etiam undecima uenienti denarium promisit: sed utrum uiuas usque ad septimam, nemo tibi promisit. non dico, usque ad undecimam, sed usque ad septimam. quare ergo differs uocantem te, certus de mercede, incertus de die? uide ne forte quod tibi ille daturus est promittendo, tu tibi auferas differendo. si hoc recte dicitur de infantibus, tanquam ad horam primam pertinentibus; si recte dicitur de pueris, tanquam ad horam tertiam pertinentibus; si recte dicitur de iuuenibus, tanquam in horae sextae flagrantia constitutis: quanto magis recte de decrepitis dicitur, ecce iam hora undecima est, et adhuc stas, uenire piger es?

an forte non exiit ad te uocandum paterfamilias? si non exiit, quid est quod loquimur? nempe nos serui de familia ipsius sumus, conducere operarios missi sumus. quid ergo stas? finisti iam annorum numerum, festina ad denarium. hoc est enim exire patremfamilias, innotescere: quoniam qui in domo est, in abdito est, non uidetur ab eis qui foris sunt; cum autem exiit de domo, uidetur ab eis qui foris sunt. Christus, quando non intelligitur et non agnoscitur, in secreto est: quando autem agnoscitur, exiit conducere. ex occulto enim processit ad notitiam: notus est Christus, ubique praedicatur Christus; gloriam Christi omnia quaecumque sunt sub coelo clamant. fuit irrisibilis quodam modo et reprehensibilis inter Iudaeos, uisus est humilis, contemptus est. occultabat enim maiestatem, promptam habebat infirmitatem. contemptum est in illo quod promptum erat, nec cognitum quod occultum erat. si enim cognouissent, nunquam dominum gloriae crucifixissent. numquid adhuc contemnendus est sedens in coelo, si contemptus est cum penderet in ligno? agitauerunt caput qui eum crucifixerunt, et ante crucem eius stantes, et tanquam ad fructum suae saeuitiae peruenientes, insultantes dicebant, "si filius dei est, descendat de cruce. alios saluos fecit, se ipsum saluum facere non potest? descendat de cruce, et credimus in eum." non descendebat, quia latebat. multo enim facilius poterat de cruce descendere, qui potuit de sepulcro resurgere. ad nostram informationem demonstrabat patientiam, differebat potentiam, et non est agnitus. non enim tunc exierat conducere operarios, non exierat, non innotuerat. tertio die resurrexit, demonstrauit se discipulis, ascendit in coelum, et misit spiritum sanctum quinquagesimo die post resurrectionem, decimo post ascensionem. missus spiritus sanctus impleuit omnes qui fuerunt in uno conclaui, centum uiginti homines. impleti illi spiritu sancto, coeperunt loqui linguis omnium gentium, expressa est uocatio, exiit ille conducere. coepit enim ueritatis potentia omnibus innotescere. nam tunc etiam unus accepto spiritu sancto, etiam unus loquebatur omnium gentium linguis. modo autem in ecclesia ipsa unitas tanquam unus loquitur omnium gentium linguis. ad quam linguam religio Christiana non peruenit? ad quos fines non pertendit? iam non est qui se abscondat a calore eius: et adhuc fit mora ab eo qui stat in undecima.

manifestum est ergo, fratres mei, omnino manifestum est, tenete, certi estote, quoniam deus noster Iesus Christus, quando quisque se conuerterit ad fidem ipsius, a uia sua uel superflua uel nequissima, omnia illi praeterita dimittuntur, et omnino, tanquam donatis debitis, fiunt cum illo tabulae nouae. prorsus omnia dimittuntur. nemo sit sollicitus, quod aliquid ei non dimittatur. sed iterum nemo peruerse sit securus. ista enim duo occidunt animas, aut desperatio, aut peruersa spes. de his duobus malis pauca audite. nam sicut liberat bona spes, et recta spes; ita decipit peruersa spes. prius attendite quemadmodum decipiat desperatio. sunt homines qui cum cogitare coeperint mala quae fecerunt, non sibi putant ignosci posse; et dum non putant posse sibi ignosci, dant animam iam perire, desperatione pereunt, dicentes in cogitationibus suis: iam nulla nobis spes est; neque enim tanta illa quae commisimus donari nobis aut ignosci possunt; quare ergo non satisfacimus cupiditatibus nostris? impleamus saltem praesentis temporis uoluptatem, quia nullam habemus in futuro mercedem. faciamus quidquid libet, etsi non licet; ut habeamus suauitatem uel temporalem, quia percipere non meremur aeternam. talia dicentes desperando pereunt, siue antequam omnino credant, siue iam Christiani et in aliqua peccata et scelera male uiuendo prolapsi. procedit ad eos dominus uineae, et tanquam desperantes et uocanti tergum dantes, pulsat et clamat per prophetam Ezechielem: "in quacumque die conuersus fuerit homo a uia sua pessima, omnes iniquitates eius obliuiscar. } hac uoce audita et credita, a desperatione recreantur, et ab illa altissima et profunda uoragine, qua submersi fuerant, emergunt.

sed his timendum est, ne in aliam uoraginem incurrant, et peruerse sperando moriantur, qui desperando mori non potuerunt. mutant enim cogitationes longe quidem diuersas, sed non minus perniciosas; et rursus incipiunt dicere in cordibus suis: si quacumque die conuersus fuero a uia mea pessima, deus misericors, sicut ueraciter per prophetam promisit, omnes iniquitates meas obliuiscitur, quare hodie conuertor, et non cras? quare hodie, et non cras? eat hodiernus dies sicut hesternus, sit in nequissima uoluptate, sit in flagitiorum gurgite, uolutetur in mortifera delectatione: cras conuertar, et finis est. respondetur tibi: cuius rei finis? dicis: iniquitatum mearum. bene, gaude, quia crastino iniquitatum tuarum erit finis. quid, si ante crastinum tuus erit finis? ergo bene quidem gaudes, quia propter iniquitates tuas conuerso tibi indulgentiam deus promisit: sed crastinum diem tibi nemo promisit. aut si forte promisit mathematicus, longe aliud est quam deus. multos mathematici fefellerunt, quia et sibi plerumque lucra promiserunt, et damna inuenerunt. ergo etiam propter istos male sperantes, procedit paterfamilias. quemadmodum processit ad illos qui male desperauerant, et perierant desperando, et reuocauit eos in spem: sic procedit etiam ad istos qui male sperando uolunt perire; et dicit eis per alium librum, "ne tardes conuerti ad dominum." quomodo illis dixerat, "in quacumque die iniquus conuersus fuerit a uia sua pessima, omnes iniquitates eius obliuiscar;" et tulit eis desperationem, qua iam dederant animam suam perditioni, omni modo indulgentiam desperantes: sic procedit etiam ad istos qui sperando et differendo uolunt perire; et loquitur ad eos, et increpat eos, "ne tardes conuerti ad dominum, neque differas de die in diem. subito enim ueniet ira eius, et in tempore uindictae disperdet te." ergo noli differre, noli quod patet contra te claudere. ecce indulgentiae dator aperit tibi ostium; quid moraris? gaudere deberes, si aperiret aliquando pulsanti: non pulsasti, et aperit, et foris remanes? ne ergo differas. de misericordiae operibus quodam loco scriptura dicit, "ne dixeris, uade et reuertere, cras ego dabo; cum possis continuo bene facere:" non enim scis quid contingat sequenti die. audisti praeceptum non differendi ut in alium sis misericors, et differendo in te es crudelis? non debes differre panem daturus, et differs indulgentiam accepturus. si miserando alterum non differs, miserere et animae tuae placens deo. exhibe et animae tuae eleemosynam. non dicimus ut tu ei des, sed ne repellas manum dantis.

sed aliquando homines inde sibi plurimum nocent, cum alios offendere timent. multum ualent et boni amici ad bonum, et mali amici ad malum. ideo dominus, ut pro salute nostra potentium amicitias contemnamus, noluit prius eligere senatores, sed piscatores. magna artificis misericordia. sciebat enim quia si eligeret senatorem, diceret senator: dignitas mea electa est. si prius eligeret diuitem, diceret diues: opulentia mea electa est. si prius eligeret imperatorem, diceret imperator: potestas mea electa est. si prius eligeret oratorem, diceret orator: eloquentia mea electa est. si eligeret philosophum, diceret philosophus: sapientia mea electa est. interim, inquit, differantur superbi isti, multum tument. distat autem inter magnitudinem et tumorem: utrumque grande est; sed non utrumque sanum est. differantur ergo, inquit, isti superbi, aliqua soliditate sanandi sunt. da mihi, inquit, prius istum piscatorem. ueni tu, pauper, sequere me; nihil habes, nihil nosti, sequere me. idiota pauper, sequere me. non est quod in te expauescatur, sed multum est quod in te impleatur. tam largo fonti uas inane admouendum est. dimisit retia piscator, accepit gratiam peccator, et factus est diuinus orator. ecce quid fecit dominus, de quo dicit apostolus: "infirma mundi elegit deus, ut confundat fortia; et ignobilia mundi elegit deus, et ea quae non sunt tanquam quae sint, ut ea quae sunt euacuentur." denique leguntur modo uerba piscatorum, et colla subduntur oratorum. tollantur ergo de medio inanes uenti; tollatur de medio fumus, qui crescendo euanescit; prorsus pro salute ista contemnantur.

si quisquam corpore aegrotaret in ciuitate, et esset ibi aliquis peritissimus medicus, amicis aegroti potentibus inimicus: si quisquam ergo in ciuitate aliquo periculoso morbo corporis aegrotaret, et esset in eadem ciuitate peritissimus medicus, amicis, ut dixi, aegrotantis potentibus inimicus, qui dicerent amico suo, noli eum adhibere, nihil nouit: dicerent autem, non iudicante animo, sed inuidente: nonne ille pro salute sua remoueret amicorum potentium fabulas, et ut paucis diebus plus uiueret, cum illorum qualibet offensione, pellendo sui corporis morbo medicum illum, quem peritissimum fama commendauerat, adhiberet? aegrotat humanum genus, non morbis corporis, sed peccatis. iacet toto orbe terrarum ab oriente usque in occidentem grandis aegrotus. ad sanandum grandem aegrotum descendit omnipotens medicus. humiliauit se usque ad mortalem carnem, tanquam usque ad lectum aegrotantis. dat salutis praecepta, contemnitur: qui audiunt, liberantur. contemnitur, cum dicunt amici potentes, nihil nouit. si nihil nosset, potentia eius gentes non impleret. si nihil nosset, non esset antequam apud nos esset. si nihil nosset, prophetas ante se non mitteret. nonne modo implentur quae ante praedicta sunt? nonne probat medicus iste artis suae potentiam promissa complendo? nonne per totum mundum perniciosi euertuntur errores, et tritura mundi domantur cupiditates? nemo dicat, antea melior erat mundus quam modo: ex quo coepit iste medicus artem suam exercere, multa hic uidemus horrenda. noli mirari. antequam aliquis curaretur, munda a sanguine statio medici uidebatur: imo iam tu hoc uidens excute uanas delicias, ueni ad medicum; sanitatis tempus est, non uoluptatis.

curemur ergo, fratres. si necdum medicum agnoscimus, non in eum tanquam phrenetici saeuiamus, non ab eo tanquam lethargici auertamur. multi enim saeuiendo, multi dormiendo perierunt. phrenetici sunt, qui non dormiendo insaniunt. lethargici sunt, qui multum dormiendo premuntur. prorsus tales sunt homines. contra istum medicum alii saeuire in eum uolunt; et quoniam ipse iam in coelo sedet, membra eius fideles in terra persequuntur. curat et tales. multi ex eis conuersi ex inimicis facti sunt amici, ex persecutoribus facti sunt praedicatores. tales etiam ipsos Iudaeos, in se ipsum, cum hic esset, saeuientes, tanquam phreneticos sanauit, pro quibus in ligno pendens orauit. dixit enim: "pater, ignosce illis, quia nesciunt quid faciunt." multi tamen eorum, sedato furore, tanquam phrenesi oppressa, cognouerunt deum, cognouerunt Christum. post ascensionem misso spiritu sancto, conuersi sunt ad eum quem crucifixerunt, et in sacramento credentes sanguinem eius biberunt, quem saeuiendo fuderunt.

habemus exempla. persequebatur membra eius iam sedentis in coelo Saulus: persequebatur grauiter in phrenesi, mente perdita, morbo nimio. at ille una uoce de coelo clamans ei, "Saule, Saule, quid me persequeris?" percussit phreneticum, erexit sanum; occidit persecutorem, uiuificauit praedicatorem. etiam lethargici multi sanantur. ipsis enim similes sunt, qui non saeuiunt in Christum, nec malitiosi sunt aduersus Christianos; sed tantum differendo languescunt uerbis somnolentis, in lucem oculos extendere pigrescunt, et qui eos excitare uolunt, molesti sunt. recede a me, inquit languidus lethargicus, obsecro te, recede a me. quare? dormire uolo. sed morieris inde. ille amore somni, mori uolo, respondet. et charitas desuper, nolo. plerumque istum charitatis affectum exhibet filius etiam patri seni morituro post paucos dies, iam utique aetate finita. si lethargicum uidet, et lethargico morbo premi suum patrem a medico agnoscit, dicente sibi, excita patrem tuum, noli eum permittere dormire, si uis ut uiuat: adest puer seni, pulsat, uellicat, pungit, pietate molestus est: nec mori cito permittit ipsa senectute cito moriturum; et si uixerit, gaudet filius, ut aliquanto plures dies uiuat cum decessuro successurus. quanto maiore charitate nos amicis nostris molesti esse debemus, cum quibus non paucos in hoc mundo dies, sed apud deum in aeternum uiuamus? ament ergo nos, et faciant quod audiunt per nos, et colant quem colimus et nos, ut recipiant quod speramus et nos. conuersi ad dominum.