SANCTI AVGVSTINI DE VERSV PSALMI [DEVS MANIFESTVS VENIET] ad exhortandas mentes caritatis uestrae, pauca de praesenti psalmo quae donat dominus gratanter accipite. de domino nostro Iesu Christo prophetatum est in isto psalmo, ubi audiuimus et cantauimus: [deus manifestus ueniet, deus noster, et non silebit]. ipse enim dominus Christus, deus noster, filius dei, primo aduentu uenit occultus, secundo aduentu ueniet manifestus. quando uenit occultus, non innotuit nisi seruis suis; quando ueniet manifestus, innotescet bonis et malis. quando uenit occultus, uenit iudicandus; quando ueniet manifestus, ueniet iudicaturus. denique tunc cum iudicaretur siluit, et de silentio eius propheta praedixerat: [sicut ouis ad immolandum ductus est, et sicut agnus coram tondente, sic non aperuit os suum]. sed [deus manifestus ueniet, deus noster, et non silebit]. non quomodo siluit quando iudicandus erat, ita silebit quando iudicaturus erit. et nunc non silet, si sit qui audiat, sed dictum est: tunc [non silebit], quando uocem eius agnoscent et qui modo contempnunt. modo enim quando dicuntur praecepta dei, quibusdam in risum ueniunt. et quoniam quod promisit deus modo non ostenditur, et quod minatur modo non uidetur, quod praecipit inridetur. modo enim felicitatem quae dicitur mundi huius, habent et mali: infelicitatem quae dicitur mundi huius, habent et boni. attendunt homines qui credunt praesentia et non credunt futura, quoniam ista bona et mala praesentis saeculi promiscue habentur a bonis et malis. si diuitias optant, uident habere diuitias et pessimos homines et bonos homines. uident etiam, si exhorrent paupertatem et miserias huius saeculi, laborare in his miseriis non solum bonos, sed etiam malos. et dicunt in corde suo, quia res humanas deus nec respicit nec regit, sed omnino in intimo quodam fundo mundi huius dimisit nos casibus uolui, nec aliquam prouidentiam exhibet nobis. ac per hoc fit in illis contemptus praecepti, quia non uident manifestationem iudicii. uerumtamem etiam modo debet quisque attendere, quia quando uult deus, respicit et iudicat, ad horam non differt; quando uult autem, differt. et unde hoc? quia si numquam in praesenti iudicaret, non esse deus crederetur; si omnia in praesenti iudicaret, nihil iudicio reseruaret. ad hoc enim multa seruantur iudicio, et quaedam in praesentia iudicantur, ut illi qui differuntur, timeant et conuertantur. non enim amat deus damnare sed saluare, et ideo patiens est in malos, ut de malis faciat bonos. sic dicit apostolus, quia [reuelabitur ira dei super omnem impietatem, et reddet deus unicuique secundum opera sua]. ammonet autem et corripit hominem contemnentem, et dicit: [an diuitias bonitatis et longanimitatis eius contemnis]? quia bonus est in te, quia longanimis est, quia patiens est in te, quia differt te et non aufert te, contemnis, et omnino nullum iudicium dei putas, ignorans [quia patientia dei ad paenitentiam te adducit. tu autem secundum duritiam cordis tui thesaurizas tibi iram in die irae et reuelationis iusti iudicii dei, qui reddet unicuique secundum opera sua]. quicquid ergo homo facit modo in thesaurum mittit, sed nescit quid colliget. quomodo diuites qui in thesaurum terrae mittunt, quasi sciunt quid colligunt, sed nesciunt cui colligunt. quis enim possideat diuitias eorum post mortem ipsorum prorsus ignorant, et aliquando diuitiae eorum ad inimicos eorum perueniunt. et ideo se quisque fraudat nolens manducare ut ditescat, ut alius de laboribus eius fluat et luxurietur et dissoluatur. quomodo ergo colligunt quidem scientes sed cui colligant nesciunt, sic contra in thesaurum caelestem boni quid colligant sciunt, mali quid colligant nesciunt. bonus enim ponit in thesauro caelesti omnia opera misericordiae quae fecit circa homines quibus subuenit, et scit quoniam fidelis est custos qui illi seruat omnia quae reponit. et non ea uidet, sed de thesauro suo certus est, quia neque aliquid a fure subripitur, neque ab hoste inuaditur, neque ab inimico et improbo et potente quasi euicto tollitur, sed semper manebit quia a domino potentissimo custoditur. si enim homines pecunias fideli seruo commendant, et securi sunt, misericordias suas commendant potenti domino, et solliciti sunt? nouerunt ergo, quia quicquid reponunt, totum ibi saluum est. qui fideles sunt potentiae domini sui fidem iungunt. credunt ei quia seruat, et inueniunt quod seruat. nam et homines qui pecuniam colligunt, numquid uident arcam ipsam, uel in arca pecuniam? semper colligunt et mittunt, aut infodiunt et seruant. non uident, et tamen quasi conscientia eorum scit quia ibi est in loco illo ubi posuerunt. et forte iam fur tulit, et uanus gaudet qui inaniter reseruauit. in thesauro autem caelesti si quid posuerimus, et de domini custodia securi sumus, et omnino furem nullum patimur, nec damnum aliquod sustinemus. mali uero et ipsi mittunt in thesauro omnia mala opera sua, seruat illis deus. hoc est quod dixit apostolus: [thesaurizas tibi iram in die irae iusti iudicii dei]. sed quoniam seruatur quidquid mali faciunt et nesciunt, ubi uenerit deus noster manifestus et non silebit, conuocabit ad se omnes gentes, sicut dicit in euangelio, et separabit quosdam ponens ad dexteram quosdam ad sinistram, et incipit iam tractare thesauros utrorumque, quid quisque posuit ut inueniat. [uenite], inquit, [benedicti patris mei], ad eos qui sunt ad dexteram, [percipite regnum, quod uobis paratum est ab initio mundi]. regnum caelorum, regnum sempiternum, societatem cum angelis, aeternam uitam ubi nullus oritur neque moritur, hoc percipite. quando enim opera uestra in thesaurum mittebatis, regnum caelorum emebatis. [percipite regnum, quod uobis paratum est ab initio mundi]. etiam ostendit illis thesauros suos: [esuriui, et dedistis mihi manducare; sitiui et potastis me; nudus fui, et uestistis me; hospes fui, et adduxistis me; in carcere fui, et uenistis ad me; aeger fui, et uisitastis me]. et respondent illi: domine, quando te uidimus in his necessitatibus constitutum, et ministrauimus tibi? et ille: [quando uni ex minimis meis fecistis, mihi fecistis]. quia ergo quando uni ex minimis meis fecistis mihi fecistis, percipite quod misistis, possidete quod emistis. mihi enim seruatori ideo credidistis. deinde conuertet se et ad illos qui sunt a sinistris, et ostendet illis thesauros suos inanes operis boni: [ite], inquit, [in ignem aeternum, qui paratus est diabolo et angelis eius. esuriui, et non dedistis mihi manducare]. aut si aliquid inuenistis in thesauro isto aut aliquid misistis, cogitate et reddetur uobis. sed numquam te, inquiunt ipsi, uidimus esurientem. et ille: [quando uni ex minimis meis non fecistis, nec mihi fecistis]. forte enim ideo mihi non faciebatis, quia in terra me ambulare non uidebatis. tam mali estis, ut si uideretis sicut Iudaei crucifigeretis. hodie enim mali homines, qui conantur si fieri potest delere praecepta dei, qui conantur si fieri potest non esse ecclesias ubi illis praedicentur praecepta dei, nonne et ipsum Christum occiderent, si in terra uiuentem inuenirent? sed audebunt dicere, quasi illi qui nesciat cogitationes hominum: [domine, quando te uidimus esurientem]? et ille: [quando uni ex minimis meis non fecistis, nec mihi fecistis]. minimos meos egentes posueram uobis in terra. ego tamquam caput, dicet, in caelo sedebam ad dexteram patris, sed membra mea in terra laborabant, membra mea in terra egebant. membris meis daretis, et ad caput perueniret quod daretis. et sciretis quia minimos meos egentes quando uobis in terram posui, laturarios uobis institui qui opera uestra in thesaurum meum portarent. et nihil in eorum manibus posuistis, propterea apud me nihil inuenistis. tunc ergo non silebit, sed apparebit; ideo dictum est: [non silebit]. modo autem dicit illud lector de codice et contemnitur; dicit illud de ore suo tractator aut disputator episcopus, et inridetur. numquid sic inrideri habet, quando ab ipso iudice potentissimo dicetur? unusquisque recipiet quod fecit, siue bonum siue malum. tunc dicturi sunt homines sera et infructuosa paenitentia: o si possemus iterum uiuere et quod contemsimus audire et facere! tunc dicent illi, quos ex aduerso constituent iniquitates eorum, sicut dicit in libro sapientiae: [quid nobis profuit superbia, et diuitiarum iactantia quid contulit nobis? transierunt omnia tamquam umbra]. uidetis quia paenitebit eos, sed ista paenitentia cruciabilis, non sanabilis. uis habere utilem paenitentiam? modo habe. si enim modo habueris, corrigeris. cum correctus fueris, fundetur illi thesaurus tuus ubi collegebantur mala opera tua, et implebitur alius thesaurus tuus ubi bona omnia opera tua colligantur. sed forte conuersus ad deum, statim morieris, opera tua nulla forte inuenientur in illo thesauro? plane inuenies ibi opera tua, quia scriptum est: [pax in terra hominibus bonae uoluntatis]. deus non adnotat facultatem, sed coronat uoluntatem. scit quia uoluisti, et non potuisti; sic te adnotat, quasi feceris quod uoluisti. ergo opus est ut conuertaris, ne differendo subito moriaris, et omnino nihil inueniatur quod in praesenti habeas, et in futuro possideas. conuersi ad deum.